Συμφωνα με έρευνα που  ολοκλήρωσε το Κέντρο Καταγραφής Καρκίνου Κρήτης στο πλαίσιο της πρώτης προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Περιφέρειας Κρήτης η συγκεκριμένη ασθένεια αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα για τους πολίτες του νησιου. 

Σύμφωνα με τα αποτέλεσματα οι Δήμοι με τις περισσότερες νέες περιπτώσεις ήταν ο Δήμος Ηρακλείου, Χερσονήσου, Ρεθύμνης και Χανίων για τους άνδρες ενώ στις γυναίκες ειναι και οι Δήμοι  Βιάννου και Ανωγείων.

Σύντομη αναφορά έργου από 2/1/2014-2/1/2016

Η παρούσα αναφορά έχει ως στόχο να αποτυπώσει συνοπτικά την εξέλιξη των εργασιών που ανέλαβε και ολοκλήρωσε το Κέντρο Καταγραφής Καρκίνου Κρήτης (Κ.Κ.Κ.) στο πλαίσιο της πρώτης προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Περιφέρειας Κρήτης. Οι εργασίες αυτές αναφέρονται στο διάστημα από 2/1/2014 έως 2/1/2016. Στο διάστημα αυτό το Κ.Κ.Κ. ολοκλήρωσε όλες τις προβλεπόμενες από την προγραμματική σύμβαση εργασίες και κατέθεσε τρία παραδοτέα στη Περιφέρεια Κρήτης (υπόψη του Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου) για να πιστοποιήσει την ορθή εφαρμογή του χρονοδιαγράμματος και του επιστημονικού αντικειμένου που ανέλαβε το έργο.

Το Κέντρο Καταγραφής

Το Κ.Κ.Κ. αποτελεί δραστηριότητα του Πανεπιστημίου Κρήτης και λειτουργεί με τη συνεργασία της Παθολογικής – Ογκολογικής Κλινικής (Διευθυντής σήμερα ο Καθηγητής κ. Δ. Μαυρουδής) και της Κλινικής Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής (Διευθυντής ο Καθηγητής κ. Χ. Λιονής). Το Κέντρο αυτό που ιδρύθηκε το 1992 από τον αείμνηστο Ι. Βλαχονικολή (καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης) με την υποστήριξη του Διευθυντή της Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής (ομότιμος σήμερα καθηγητής κ. Β. Γεωργούλιας) και στεγάζεται στον Τομέα Κοινωνικής Ιατρικής, στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Κύριος στόχος του Κ.Κ.Κ είναι η συστηματική συλλογή, η καταγραφή και η ανάλυση δεδομένων σχετικών με ασθενείς που πάσχουν ή που απεβίωσαν από κακοήθεις νεοπλασίες, σε ολόκληρη την Περιφέρεια Κρήτης. Παράλληλα έχει λάβει άδεια ίδρυσης και λειτουργίας αρχείου με ευαίσθητα δεδομένα από το Τμήμα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού χαρακτήρα (αρ.πρωτ. ΓΝ/ΕΙΣ/516126-06-2008), ενώ έχει εξασφαλισθεί η άδεια από την 7η ΥΠΕ Κρήτης, τα ληξιαρχεία και τα νοσοκομεία της Περιφέρειας Κρήτης, δεσμεύοντας το Κ.Κ.Κ. στην ασφαλή διαχείριση των προσωπικών δεδομένων και στη διασφάλιση της πλήρης ανωνυμίας, με βάση τις αρχές τήρησης προσωπικών δεδομένων.

Η υποδομή που δημιουργήθηκε και οι διαδικασίες/μέθοδος καταγραφής και ανάλυσης

Στο πλαίσιο της πρώτης προγραμματικής σύμβασης με τη Περιφέρεια Κρήτης, δημιούργησε ένα νέο Ολοκληρωμένο Ψηφιακό Σύστημα Καταγραφής και Παρακολούθησης (Cancer Monitoring System/ CMS) το οποίο είναι κατάλληλο για την φιλοξενία και διαχείρισης μεγάλων βάσεων δεδομένων (big data) και διασυνδέεται με ποικίλα επιδημιολογικά και στατιστικά λογισμικά για την ανάλυση των δεδομένων. Βασικό στοιχείο της υποδομής και της λειτουργίας του είναι η χρήση των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ, Geographic Information Systems-GIS) και των τεχνικών κρυπτογράφησης της πληροφορίας. Επίσης, το νέο σύστημα έδωσε τη δυνατότητα διεξαγωγής άμεσων εκθέσεων (instant reports) και την εφαρμογή χωρο-χρονικών μοντέλων ανάλυσης των δεδομένων και πρόβλεψης των μελλοντικών τάσεων τους.

Η συλλογή των δεδομένων έγινε από τα έντυπα αρχεία όλων των ληξιαρχείων και των δημόσιων νοσοκομείων της Κρήτης. Η καταγραφή διενεργήθηκε εξ’ αποστάσεως με τη βοήθεια των καταγραφέων οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν ειδικά για την καταγραφή δεδομένων για κακοήθεις νεοπλασίες, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα των κέντρων καταγραφής καρκίνου. Συλλέχθηκαν πληροφορίες για το δημογραφικό και ιατρικό προφίλ των ασθενών ή αποθανόντων, καθώς και στοιχεία για το κάπνισμα και το αλκοόλ. Τα δεδομένα για τις κακοήθεις νεοπλασίες καταχωρούνταν απευθείας με τη χρήση της ταξινόμησης νοσημάτων ICD-10 Oncology (4th edition). Ακολουθήθηκαν τρεις κόμβοι ελέγχου της ποιότητας των δεδομένων, ως εξής: α) καταγραφείς πληροφορίας, β) διαχειριστής συστήματος καταγραφής, γ) ογκολόγος-ιατρός.

Διαδικασίες δημοσιότητας

Τέλος, για τη δημοσιότητα του έργου του Κ.Κ.Κ. αναπτυχθηκε μια ιστοσελίδα η οποία είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο www.crc.uoc.gr

Κύρια αποτελέσματα

Αναφορικά με το σύνολο των κακοήθων νεοπλασιών στη Κρήτη για τη περίοδο 1992-2013, παρατηρήθηκε αύξηση των νέων περιπτώσεων καρκίνου και των θανάτων από καρκίνο και στα δύο φύλα (Γράφημα 1). Αναλυτικότερα, το 1992 οι νέες περιπτώσεις για τους άνδρες ήταν 448,7 /100.000/έτος, ενώ το 2013 έφτασαν τις 574,2 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος. Αντίστοιχα, οι γυναίκες εμφάνιζαν 408,2 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και έφτασαν τις 514,1 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος. Παρόμοια εικόνα παρατηρούμε και στη διακύμανση των θανάτων στο χρόνο. Το 1992 οι θάνατοι για τους άνδρες ήταν 189,2/100.000/έτος ενώ το 2013 έφτασαν τους 201,5 θανάτους/100.000/έτος. Αντίστοιχα, οι γυναίκες εμφάνιζαν 98 θανάτους/100.000/έτος και έφτασαν τους 124,6 θανάτους/100.000/έτος.

Σημαντικές διακυμάνσεις (Pvalue=0.02) για το σύνολο των νεοπλασιών παρατηρήθηκαν και μεταξύ των Δήμων της Κρήτης (Χάρτης 1). Οι Δήμοι με τις περισσότερες νέες περιπτώσεις ήταν ο Δήμος Ηρακλείου, Χερσονήσου, Ρεθύμνης και Χανίων για τους άνδρες (490-540 νέες περιτπώσεις/100.000/έτος), ενώ στις γυναίκες προστίθενται και οι Δήμοι Βιάννου και Ανωγείων (440-465 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος).

Στα γραφήματα 2 και 3 απεικονίζονται τα δεκατέσσερα συχνότερα κακοήθη νεοπλάσματα στη Κρήτη για τη περίοδο 1992-2013. Στο σύνολο του πληθυσμού της Κρήτης, τη πρώτη θέση νοσηρότητας και θνησιμότητας καλύπτει ο καρκίνος του πνεύμονα (40,2 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 36,5 θάνατους/100.000/έτος). Υψηλή θέση έχει και ο καρκίνος του παχέος εντέρου (25,1 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 14,7 θάνατους/100.000/έτος), ενώ ακολουθεί ο καρκίνος του μαστού (28,8 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 11,1 θάνατους/100.000/έτος). Ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες μετρά 56,8 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 22,7 θανάτος/100.000/έτος, ενώ στους άνδρες 0,8 και 0,1 αντίστοιχα.

Επιπρόσθετα, ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζει 33,9 νέες περιπτώσεις στους άνδρες/100.000/έτος και σε 14,2 θανάτους/100.000/έτος. Στη κατάταξη με τις συχνότερες νεοπλασίες και για τα δύο φύλα στη Κρήτη προστίθεται και ο καρκίνος του ήπατος και των ενδοηπατικών χοληφόρων (15,3 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 8,6 θάνατους/100.000/έτος), ακολουθεί αυτός της ουροδόχου κύστης (14,5 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 8,6 θάνατους/100.000/έτος), έπεται ο καρκίνος των ωοθηκών για τις γυναίκες (11,5 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 4,1 θάνατους/100.000/έτος) και οι λευχαιμίες και για τα δύο φύλα (11,5 νέες περιπτώσεις/100.000/έτος και 6,1 θάνατους/100.000/έτος).

Στατιστικά σημαντική αύξηση (Pvalue<0,05) τα τελευταία 22 χρόνια παρουσίασαν: ο καρκίνος του πνεύμονα (στις γυναίκες), ο καρκίνος του παχέος εντέρου (και στα δυο φύλα), ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, οι λευχαιμίες (στους άνδρες), ο καρκίνος του θυρεοειδούς (και στα δυο φύλα), το μελάνωμα και τα non-Hodgkin κακοήθη νεοπλάσματα (και στα δύο φύλα).

Κύρια μηνύματα

Αξίζει να κρατήσουμε, παρά την οποιαδήποτε συζήτηση για τους παράγοντες που δυνητικά επηρεάζουν την ερμηνεία των αποτελεσμάτων της ανάλυσης, τη μεταβολή της επίπτωσης και της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες στον πληθυσμό της Κρήτης και να συζητήσουμε τις στατιστικά σημαντικές αυξήσεις στον καρκίνο του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, των κακοήθων νεοπλασιών του αίματος/λεμφικού ιστού και του θυρεοειδούς. Περαιτέρω συζήτηση πρέπει να γίνει αναφορικά με τη σχέση των ευρημάτων αυτών και την αλλαγή στη συχνότητα του καπνίσματος στις γυναίκες, στη διατροφή και σε άλλους εξωγενείς περιβαλλοντικούς παράγοντες.