Οσο και να προσπαθείτε, η αλήθεια είναι ότι, κάποια στιγμή, θα κάνετε λάθος. Τα λάθη αυτά είναι τόσο δύσκολα, που πολύ συχνά καταβάλλουμε υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να μην τα αντιμετωπίσουμε. Μπορεί ο προφυλακτήρας του αυτοκινήτου σας να έχει ένα μικρό βαθούλωμα, αλλά αυτό είναι μια περίτρανη απόδειξη ότι ο άλλος οδηγός είχε άδικο. Oι ψυχολόγοι μιλούν για τη «γνωσιακή παραφωνία», το στρες που νιώθουμε όταν διαθέτουμε δύο αλληλοσυγκρουόμενες σκέψεις, πεποιθήσεις ή απόψεις. Μπορεί να πιστεύουμε ότι είμαστε ευγενικοί και δίκαιοι, αλλά όταν αναγκαζόμαστε να διακόψουμε κάποιον νιώθουμε αυτήν τη γνωσιακή παραφωνία. Για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, αρνούμαστε το λάθος μας και επιμένουμε πως ο άλλος οδηγός θα έπρεπε να μας έχει δει ή ότι βρισκόμασταν στον ορθό δρόμο ακόμη και αν αυτό δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια.

«Η γνωσιακή παραφωνία είναι αυτό που νιώθουμε όταν η έννοια του εαυτού μας, “είμαι έξυπνος”, “είμαι ευγενικός” και “είμαι βέβαιος ότι αυτή η πεποίθηση είναι αληθινή”, απειλείται από στοιχεία τα οποία υποδεικνύουν ότι αυτό που κάναμε δεν ήταν έξυπνο, ότι θα έβλαπτε κάποιον άλλο άνθρωπο και ότι η πεποίθησή μας δεν είναι αληθινή», εξηγεί η Κάρολ Τράβις, συγγραφέας του βιβλίου «Λάθη έγιναν, αλλά όχι από εμένα». 

Περιορισμός 

Στην πραγματικότητα η γνωσιακή παραφωνία απειλεί την έννοια του εαυτού που διαθέτουμε. «Για να περιορίσουμε την παραφωνία πρέπει να μεταβάλουμε τη συνειδητοποίηση του εαυτού μας ή να δεχθούμε τα αποδεικτικά στοιχεία», επισημαίνει η Τράβις. Πολλές φορές μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στην κατάσταση δικαιολογώντας τα λάθη μας. «Η γνωσιακή παραφωνία είναι ενοχλητική και έχουμε κίνητρο να προσπαθήσουμε να τη μειώσουμε», εξηγεί η Τράβις. Οταν ζητάμε συγχώρεση για κάποιο σφάλμα μας, πρέπει να δεχθούμε τη γνωσιακή παραφωνία και αυτό είναι κάτι δυσάρεστο. Από την άλλη, έρευνες έχουν δείξει ότι η εμμονή στις απόψεις μας μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε καλά. Μία μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση European Journal of Social Psychology, διαπίστωσε ότι άνθρωποι που αρνήθηκαν να ζητήσουν συγγνώμη ύστερα από ένα λάθος είχαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ένιωθαν ότι διατηρούσαν τον έλεγχο και ήταν πιο δυνατοί συγκριτικά με αυτούς που δέχτηκαν να ζητήσουν συγγνώμη. «Κατά κάποιο τρόπο, οι συγγνώμες δίνουν ισχύ στους αποδέκτες τους», επισημαίνει ο Τάιλερ Οκιμότο, συντάκτης της δημοσίευσης. «Αν ζητήσω συγγνώμη από τη γυναίκα μου πρακτικά σημαίνει ότι αναγνωρίζω το λάθος μου. Την ίδια στιγμή, αυτό της δίνει την εξουσία να επιλέξει εάν θέλει να άρει την ντροπή μου μέσω της συγχώρεσης ή να αυξήσει την ντροπή μου κάνοντας μούτρα. Η έρευνα μας δείχνει ότι οι άνθρωποι νιώθουν βραχυπρόθεσμη αύξηση της προσωπικής τους ισχύος και του ελέγχου όταν αρνούνται να ζητήσουν συγγνώμη».