Γράφει ο Μανώλης Ψαρουδάκης*

Περίπου το 70% της συνολικής της έκτασης αποτελείται από γεωργικές περιοχές και διαθέτει μία εντυπωσιακή ακτογραμμή άνω των 1.000 χλμ και έντονη ηλιοφάνεια για το μεγαλύτερο μέρος της διάρκειας του χρόνου. Με την τελευταία απογραφή είχε κάτι λιγότερο από 700.000 κατοίκους. Η μέση ηλικία των κατοίκων της Κρήτης κινείται στα 40 έτη – όταν το αντίστοιχο εθνικό είναι στα 42 έτη. Περίπου το 40% της προστιθεμένης αξίας που παράγεται στο νησί, αφορά στον κλάδο του τουρισμού - ο οποίος περιλαμβάνει το τουριστικό εμπόριο, τις μεταφορές, τα καταλύματα και την εστίαση. Αντίστοιχα οι ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου στον ίδιο κλάδο κινούνται στο 20% του συνόλου, όταν το εθνικό ποσοστό είναι στο 25%. 

Από τη γεωγραφική-δημογραφική-οικονομική αποτύπωση προκύπτουν τρείς μεταβλητές: αγροτική οικονομία, τουρισμός, νεανικός πληθυσμός. Συνδυαστικά αυτές οι μεταβλητές συνθέτουν και το αναπτυξιακό μοντέλο της Κρήτης. Ταυτόχρονα η Κρήτη είναι προικισμένη και με ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο Πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο και Ηράκλειο, Πολυτεχνείο στα Χανιά τα οποία διατηρούν σημαντική διεθνή φήμη, όπως και τα Ινστιτούτα ΙΤΕ και ΜΑΙΧ. Η τέταρτη μεταβλητή λοιπόν μπορεί να είναι και η καινοτομία.

Υπ' αυτήν την έννοια, εφόσον έχουμε εντοπίσει αυτούς τους 4 παράγοντες, μπορούμε να διαπιστώσουμε τα πεδία στα οποία απαιτείται μία συντονισμένη θεσμική δράση, σε επίπεδο κλαδικής και αυτοδιοικητικής εκπροσώπησης:.

Πρώτον, χρειάζεται να δούμε εκ νέου το ζήτημα του φυσικού κάλλους της Κρήτης και την ανάδειξη των περιβαλλοντικών οικοσυστημάτων οι οποίοι μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλοι έλξης.

Δεύτερον, χρειάζεται ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός των δημόσιων δομών που θα επιτρέπουν την καλύτερη δυνατή κινητικότητα εντός του νησιού.

Τρίτον, να προωθηθεί περαιτέρω το πλεονέκτημα της εξωστρέφειας της οικονομίας του νησιού, με την καλύτερη δυνατή προώθηση του brand name "Κρήτη" στο εξωτερικό.

Τέταρτον, να υπάρχει μία καλύτερη διασύνδεση της παραγωγής γνώσης στα εκπαιδευτικά ιδρύματα του νησιού με την τοπική οικονομία. Αλλά και αντίστροφα τα ίδια τα ιδρύματα να μπορούν να υποδεχθούν (σε επίπεδο status και υποδομών) τα καλύτερα μυαλά της χώρας, κάτι που έστω και έκκεντρα, θα συμβάλλει και στην ανάπτυξη της Κρήτης.

Πέμπτον, να λειτουργήσουν οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης σε μία κατεύθυνση χάραξης της αναπτυξιακής στρατηγικής, και μίας εξειδίκευσης της ανά περιοχή. Δεδομένου ότι Περιφέρειες και Δήμοι θα διαχειριστούν ένα σημαντικό μέρος των μελλοντικών κοινοτικών πόρων είναι αναγκαίο να λειτουργήσουμε έχοντας στο νου μας την επόμενη δεκαετία.

Έκτον, να ορισθεί, καταχωρηθεί και κυρίως κατοχυρωθεί η κρητική ταυτότητα είτε λέγεται τουριστικό αξιοθέατο, είτε ντόπια παραγωγή είτε κρητική κουζίνα, ώστε να προσελκύσουμε περισσότερους επισκέπτες.

Έβδομον, να ενισχυθεί η αγροτική οικονομία και η εξωστρέφειά της. Καλύτερη κατάρτιση των νέων αγροτών, κίνητρα για δημιουργία αγροτικών επιχειρήσεων, συνέργειες εντός και εκτός Κρήτης.

Όγδοο, ανάπτυξη του τουριστικού εμπορίου το οποίο είναι μία από τις σημαντικότερες μεταβλητές στην κρητική οικονομία. Διασύνδεση με λοιπές τουριστικές επιχειρήσεις αλλά και με αγροτικές επιχειρήσεις για δημιουργία θέσεων εργασίας. Παροχή κινήτρων σε νέους επιχειρηματίες.

Ένατο, προσέλκυση νέων επενδύσεων σε όλους αυτούς τους τομείς ώστε να δημιουργηθούν  οικονομικές μονάδες – ηγέτες, που θα λειτουργήσουν ως κρίσιμη μάζα ανάπτυξης και ως μοντέλο για τις υπόλοιπες.

Δέκατον, αναβάθμιση των κρητικών πόλεων, ώστε να γίνουν κέντρα οικονομικής δραστηριότητας και να προσελκύουν επισκέπτες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Ιδιαίτερη αναφορά να κάνουμε εδώ για την ενδοχώρα και τον πρωτογενή τομέα που υπάρχουν σημαντικά περιθώρια επιχειρηματικών ευκαιριών. Ενδεικτικά αναφέρονται:

παραγωγή, τυποποίηση και διακίνηση οικολογικών προϊόντων

παραγωγή Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης

παραγωγή προϊόντων αγροκτήματος

παραγωγή προϊόντων με τοπικό σήμα ποιότητας

ανασυγκρότηση οικοτεχνίας - χειροτεχνίας

Παράλληλα, υπάρχει αυξημένη δυνατότητα για διεύρυνση της γκάμας των προϊόντων που παράγονται, πέρα από το λάδι, το κρασί, το χαρούπι, τα κτηνοτροφικά προϊόντα, το μέλι, τα σαλιγκάρια, το ρόδι, οι αγκινάρες, τα φρούτα, τα αρωματικά φυτά και με άλλα που είναι γνωστά για την ποιότητά τους.

Τέλος, τομείς που έχουν σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης στην Κρήτη, είτε μέσω ιδιωτικής πρωτοβουλίας είτε μέσω ΣΔΙΤ είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ώστε να ξεφύγουμε από την εξάρτηση του πετρελαίου και να προσπαθήσουμε να κάνουμε το νησί πραγματικά πράσινο), η διαχείριση απορριμμάτων-ανακύκλωση, η ανάπτυξη δικτύου από μαρίνες (έχουν ήδη δημιουργηθεί σημαντικές υποδομές), η σύνδεση με την ενδοχώρα με υδροπλάνα, ο κατασκευαστικός κλάδος και ειδικά αυτός της δημιουργίας παραθεριστικών κατοικιών. Η ποιότητα ζωής, το περιβαλλοντολογικό απόθεμα, το κλίμα είναι παράγοντες που θα ήθελαν αρκετοί αλλοδαποί να αποκτήσουν παραθεριστικές κατοικίες.

Σε σχέση με την τοπική ανάπτυξη, το ερώτημα στο οποίο καλείται σήμερα να απαντήσουμε  είναι απλό:

Πόσο και πως μπορούμε να στηρίξουμε την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση των κοινωνιών μας;

Και επειδή η κεντρική εξουσία δύσκολα προχωρά έτσι, μήπως πρέπει σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο να αποτυπώσουμε με βάση τα προηγούμενα που ανέφερα, ένα χωρικό αναπτυξιακό σχέδιο που θα περιλαμβάνει τους επιμέρους δημοτικούς σχεδιασμούς αντί να περιμένουμε, περνώντας  τα χρόνια, τις αναπτυξιακές ευκαιρίες και προοπτικές, από πού άραγε;

Σχέδιο σε κάθε περιφέρεια χωροταξικό, αναπτυξιακό που να στηριχθεί από το νέο χρηματοδοτικό πλαίσιο, νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 ή όπως τελικά ονομαστεί.

Ως επιμελητηριακός, κλαδικός και αυτοδιοικητικός αιρετός εκπρόσωπος, πιστεύω ότι οι τοπικοί φορείς και οι τοπικές κοινωνίες οφείλουν από κοινού να συνεργαστούν με τις τοπικές επιχειρήσεις, να συνδιαμορφώσουν στρατηγικά σχέδια, αλλά και να αναλάβουν τόσο την χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων, όσο και γενικότερα  την οργάνωση και διαχείριση του δημόσιου χώρου, ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητά του και να ενισχύονται ισόρροπα οι επιχειρηματικές δραστηριότητες κάθε επιμέρους περιοχής.

Σε όλες αυτές τις διαδικασίες προφανώς κεντρικό ρόλο μπορούν να έχουν οι κλαδικοί σύλλογοι, τα Επιμελητήρια, οι οποίοι είναι έτοιμοι να παρέμβουν τεκμηριωμένα στο δημόσιο διάλογο, να καταθέτουν αναπτυξιακές προτάσεις, να προσδιορίζουν τα προβλήματα και να προσφέρουν λύσεις. Οι σύλλογοι μπορούν να υποστηρίξουν στοχευμένα προγράμματα ενίσχυσης της απασχόλησης σε Μμε επιχειρήσεις, να προωθήσουν προγράμματα κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού, να μετάσχουν σε «Συμπράξεις Φορέων», με διαχείριση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων με τοπική στόχευση και σχεδιασμό.

Είναι επίσης καιρός να λειτουργήσουν οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης σε μία κατεύθυνση χάραξης της αναπτυξιακής στρατηγικής και εξειδίκευση της ανά περιοχή. Το τελικό ζητούμενο για μένα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη κάθε χωριού, κάθε περιοχής και Δήμου ξεχωριστά, να κατευθύνεται μέσα από ένα εγκεκριμένο και δημοκρατικά νομιμοποιημένο αναπτυξιακό σχέδιο που θα δεσμεύει την Αυτοδιοίκηση για τα επόμενα χρόνια, αλλά και που όλοι οι πολίτες θα είναι συνυπεύθυνοι για την υλοποίηση του. Ένα Αναπτυξιακό Σχέδιο, το οποίο οι εμπλεκόμενοι φορείς θα συνδράμουν και θα διεκδικούν από το Κράτος την υποστήριξη του, αν γίνεται, διαφορετικά που θα αναζητούν από αυτό πολιτικές τέτοιες που κατ΄ ελάχιστον δεν θα μπαίνουν εμπόδιο στις όποιες τοπικές ή περιφερειακές προσπάθειες υλοποίησης του.

Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω την πίστη μου ότι έχουμε ως κοινωνία τους πόρους και τη θέληση για να βγάλουμε την πατρίδα από την κρίση. Από το πόστο του ο καθένας και συνεργατικά με τους υπόλοιπους.

*Μανώλης Γ. Ψαρουδάκης, Αντιδήμαρχος του Δήμου Αμαρίου -Αντιπρόεδρος του Επιμελητηρίου Ρεθύμνης