Γράφει ο Κωστής Ε. Μαμαλάκης*

Αργότερα την κληρονόμησε ο γιός του Rufus Reade (Ρούφους Ρήντ) και την διατηρούσε στο σπίτι του στο Εδιμβούργο της Σκωτίας. Τον Ιανουάριο βρέθηκα στην Αγγλία προσκεκλημένος από την Patrick Leigh Fermor Society, προκειμένου να δώσω μία διάλεξη στο Λονδίνο με θέμα τις Βρεταννικές Μυστικές Υπηρεσίες.

Με την ευκαιρία αυτή ταξίδευσα στο Εδιμβούργο προκειμένου να μελετήσω το αρχειακό υλικό του Patrick Leigh Fermor (Πατρικ Λή Φέρμορ) το οποίο φυλάσσεται εκεί στα Κρατικά Αρχεία. Εκεί συναντήθηκα με την οικογένεια Reade στο σπίτι της οποίας φιλοξενήθηκα.

(Ο Arthur Reade στο λημέρι στα Λευκά Όρη- © Αρχείον Κ. Ε. Μαμαλάκη)

Ο λοχαγός Arthur Essex Reade

Με την κήρυξη του πολέμου o Arthur Reade στρατεύτηκε και υπηρέτησε στις μυστικές υπηρεσίες. Στις 27 Νοεμβρίου διείσδυσε στην γερμανοκρατούμενη Κρήτη αποβιβασθείς από βρεταννικό υποβρύχιο στην Τρυπητή Σελίνου, στα νότια του Νομού Χανίων.

Αποστολή του ήταν η διενέργεια σαμποτάζ.

Στις 25 Ιανουαρίου 1943, όταν γερμανικά αποσπάσματα ερευνούσαν τα Λευκά Όρη, εκείνος, μαζί με τον Patrick Leigh Fermor και τον Γιάννη Τζαγκαράκη αναγκάστηκαν να σκαρφαλώσουν στα χιονισμένα κλαδιά ενός κυπαρισσιού προκειμένου να μην εντοπιστούν.

(Ο Rufus Reade με την κάπα του πατέρα του στο Εδιμβούργο-© Αρχείον Κ. Ε. Μαμαλάκη)

Τον Μάιο του 1943, ο Reade αποσύρθηκε από το νησί μαζί με τον ασυρματιστή M. White. Ο Arthur Reade υπήρξε εκδότης εφημερίδας στην Οξφόρδη και ήταν νομικός.

Μετά την λήξη του πολέμου, ο Reade μετώκησε στην Γερμανία όπου ανέλαβε την μετάφραση του γερμανικού νόμου στα αγγλικά μιας και οι εγκληματίες πολέμου που δικάστηκαν στην Νυρεμβέργη, έπρεπε να δικαστούν με τον γερμανικό νόμο. Συμμετείχε επίσης σε ανακρίσεις εγκληματιών πολέμου και έκτοτε ζούσε με εφιάλτες.

Η κρητική κάπα

Η κάπα του βοσκού στην Κρήτη είναι μάλλινη καφέ, μαύρη η λευκή «γαλανή» και το ύφασμα της πριν ραφεί, «πατιεται» στη νεροτριβή προκειμένου να σφίξει και να αδιαβροχοποιηθεί..

Στον Ψηλορείτη η κάπα του βοσκού είναι συνήθως καφέ και αποκαλείται «γαμπάς», στην δυτική Κρήτη αποκαλείται «ράσο» και συνήθως είναι λευκού χρώματος.

(Ο Βρεταννός πράκτορας Xan Fielding φορώντας κρητική φορεσιά και λευκή κάπα- © Αρχείον Κ. Ε. Μαμαλάκη)

Η κάπα του Arthur Reade είναι μία τυπική καπά «ράσο» των Λευκών Ορέων και του την παραχώρησαν οι βοσκοί όταν είχε το λημέρι του στις «Γούρνες» στα ορεινά του Σελίνου Χανίων.

Την τελευταία μέρα της παραμονής μου στο σπίτι της οικογένειας Reade, ο R. Reade μου δήλωσε πως επιθυμεί να μου δώσει κάτι. Αποχώρησε για λίγο και επιστρέφοντας τον είδα να έρχεται κρατώντας μία κρητική κάπα.

«Η ζωή μάς στάθηκε με γενναιοδωρία και την γενναιοδωρία οφείλομε να την επιστρέφομε! Πρίν από 72 χρόνια δανειστήκαμε κάτι από την Κρήτη και νομίζω ότι ήλθε το πλήρωμα του χρόνου να το επιστρέψομε.

Μας είχε μιλήσει για σένα ο Πάτρικ Λη Φέρμορ. Σου εμπιστεύομαι και σου δίνω την κάπα που ο πατέρας μου, τόσο στα χρόνια του πολέμου όσο και μεταπολεμικά, δεν αποχωρίστηκε ποτέ από τα σκεπάσματα του. Ήλθε ο καιρός να επιστραφεί στην Κρήτη».

*Ο Κωστής Ε. Μαμαλάκης είναι Ιστορικός - ερευνητής