«Είμαστε όλοι Ελληνες», λέει ο ηθοποιός Αλέξανδρος Μαυρόπουλος υποδυόμενος τον φιλέλληνα ποιητή Πέρσι Σέλεϊ. «Μα για ποιους Ελληνες μιλάει; Για εμάς. Εμάς μας λέγανε Ρωμιούς. Ξέχνα το αυτό τώρα είμαστε Ελληνες, απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων», απαντούν με διακριτική ειρωνεία η Αννα Μάσχα και η Ηρώ Μπέζου. «Λόρδος Μπάιρον», αναγγέλλει ο Γιώργος Τσουρής και προτού η στιχομυθία ξαναρχίσει, ο σκηνοθέτης Νίκος Χατζόπουλος διακόπτει για διορθώσεις. 

Βρισκόμαστε στην εντυπωσιακή αίθουσα εκδηλώσεων του Τσίλλερ και κάτω από τους μεγάλους πολυελαίους έχουν στηθεί δύο αντικριστά αναλόγια, με τους ηθοποιούς να ετοιμάζονται για μια αφήγηση ντοκουμέντων για το τι «Συνέβη στην Ελλάδα», τη νέα δράση του Εθνικού Θεάτρου. «Είναι απόπειρες να φωτιστούν στιγμές που είτε ήταν πολύ κομβικές στην εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού κράτους είτε ήταν αμφιλεγόμενες ή όχι τόσο καλά φωτισμένες. Δεν παίρνουμε θέση αλλά επιχειρούμε να φωτίσουμε όλες τις πλευρές», τονίζει ο κ. Χατζόπουλος. Η νέα δράση του θεάτρου που ξεκινάει απόψε επιχειρεί να «φωτίσει» τις σχέσεις των Ελλήνων με τους Ευρωπαίους φιλέλληνες και κατά πόσον αυτή η σχέση ήταν τελικά παραγωγική. «Κάποιες εποχές στην ιστορία μας είναι φορτωμένες με περισσότερους μύθους παρά πραγματικότητες και προσπαθούμε να δούμε την αλήθεια που κρύβεται από κάτω», σημειώνει ο κ. Χατζόπουλος και μας λέει για τον Λόρδο Βύρωνα και τον θάνατό του μόλις ένα χρόνο αφότου έφτασε στην Ελλάδα, για το πρώτο κύμα φιλελλήνων που είχε ανάμεσά τους τυχοδιώκτες και ιδεολόγους και για το δεύτερο με τους έμπειρους αξιωματικούς που διαλύθηκαν στις πρώτες μάχες που έδωσαν. «Αυτή είναι η ωμή πραγματικότητα. Το τι κερδίσαμε εμείς είναι άλλο θέμα. Δεν ήταν όλα ρόδινα και ηρωικά. Υπάρχει μια ωραιοποίηση και για τους περισσότερους δεν υπάρχει μια σαφής αποτίμηση των θετικών και αρνητικών στοιχείων αυτής της περιόδου», συμπληρώνει. Αναγνωρίζει ωστόσο τον κίνδυνο της υπεραπλούστευσης και του αφορισμού που εγκυμονούν τέτοιες προσπάθειες και γι’ αυτό επισημαίνει πως η πρώτη παράσταση είναι πιλοτική και το θέμα της περιορίζεται στις γνώμες που έχουν εκφραστεί από φιλέλληνες και Ελληνες της εποχής και βασίζονται σε ιστορικά ντοκουμέντα. «Είναι μια προσπάθεια να αναδείξουμε τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων, την πραγματική προσφορά ορισμένων ανθρώπων, πόσο έπιασε τόπο και πόσο αποκαλυπτικό είναι αυτό για τη δική μας σχέση με εκείνους», σημειώνει. 

«Δεν διδάσκουμε ιστορία» 

Στις επόμενες δράσεις που θα υλοποιούνται μία Παρασκευή τον μήνα μέχρι τον Μάιο το «Συνέβη στην Ελλάδα» θα εστιάσει σε γεγονότα από διαφορετικές περιόδους χωρίς να ακολουθεί μια χρονολογική σειρά, όπως τις επιπτώσεις της γερμανικής κατοχής στην κοινωνία, τον δωσιλογισμό, τη Μεγάλη Ιδέα, τον εθνικό διχασμό του 1915, φαινόμενα ρατσισμού, τις οικονομικές εξαρτήσεις της Ελλάδας με τα δάνεια της Επανάστασης του ’21 κ.ά. «Δεν θέλουμε να διδάξουμε ιστορία με την έννοια ότι δεν επιβάλλουμε θέσεις. Το θέατρο, όπως έχει ειπωθεί και το ασπάζομαι, είναι για να γεννά ερωτήματα και όχι να δίνει απαντήσεις. Χρησιμοποιούμε τα θεατρικά μέσα με την ευρεία έννοια, όπως την ανάγνωση, για να τεθούν τα ερωτήματα». Η πρωτοβουλία του Εθνικού συμπίπτει με την έντονη εκδοτική δραστηριότητα που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στο ιστορικό δοκίμιο από ιστορικούς που αναδεικνύουν κρίσιμες πτυχές της νεότερης ελληνικής ιστορίας από νέες οπτικές γωνίες. Ο κ. Χατζόπουλος εκτιμά ότι αυτή η αναμόχλευση του παρελθόντος μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τη σημερινή κατάσταση. «Ο,τι ντοκουμέντα πέφτουν στα χέρια μας, είτε αρνητικά είτε θετικά, είμαστε υποχρεωμένοι να τα παρουσιάσουμε. Ο σκοπός δεν είναι να προκαλέσουμε, αλλά να αναθερμάνουμε τη συζήτηση», καταλήγει.

Εθνικό Θέατρο, 13/1, 5.30 μ.μ., Αγ. Κωνσταντίνου 22.