Πρόκειται για τρία  δεντράκια μονάχα, τα οποία βρίσκονται σε χώρο δυσπρόσιτο , αντέχοντας στις δύσκολές συνθήκες των Αστερουσίων.

Την παραμονή της γιορτής του Τιμίου Σταυρού οι πιστοί από τα γύρω χωριά ανεβαίνουν στον Κόφινα μαζί με τον ιερέα και επιδίδονται στο αρχαίο λατρευτικό έθιμο δεντρολατρείας. Ένα έθιμό που στην αρχαιότητα ήταν συνηθισμένο αλλά σήμερα διατηρείται σε ελάχιστα μέρη στην Ελλάδα.

Είναι πιθανό η απομόνωση των δέντρων στην κορυφή του Κόφινα να ενέτεινε αυτή την λατρευτική συνήθεια και να δημιούργησε τη συγκεκριμένη σχέση ανάμεσα στα δέντρα και τους πιστούς.

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι «Μηλίτσες του Κόφινα», οι καρποί των οποίων μοιάζουν με μικροσκοπικά μήλα στο μέγεθος του ρεβιθιού – εξ’ ου και το όνομά τους- έχουν συνδεθεί με αυτό το έθιμο και μάλιστα δίνονται μετά τη Θεία Λειτουργία ως αντίδωρο. Αντιμετωπίζονται δηλαδή επίσης ως κάτι ιερό, όπως ακριβώς και η επαφή με τα ιερά δέντρα.

Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως τα «μηλάκια» και η κατανάλωση τους λογίζεται ως μια πρωτόγονη Θεία Κοινωνία. Για αυτό και οι πιστοί που αποφασίζουν και ανεβαίνουν ως την κορυφή του Κόφινα λαμβάνοντας μέρος στη Θεία Λειτουργία παίρνουν κάποια από τα «μηλάκια» στα σπίτια τους, ως κάτι ευλογημένο.

Η ιστορία και οι μαρτυρίες θέλουν πολλούς από τους πιστούς από την ημέρα της Παναγίας ως και τη γιορτή του Σταυρού να παραμένουν στις πλαγιές του Κόφινα μέχρι τις 14 Σεπτέμβρη. Την ημέρα δηλαδή που ξεκινούσε το πανηγύρι προς τιμή του Τιμίου Σταυρού, στο εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο σε Αυτόν. Μάλιστα λίγη από την εξύμνηση προς του αγίους και τα Θεία ελάμβανε και ο ίδιος ο Κόφινας! Για κάποιους οι καρποί αυτοί θεωρούνται ακόμη και θαυματουργοί.

Τα «μηλάκια» που έχουν μαζευτεί από τους πιστούς, σε όλη τη διάρκεια του Όρθρου είναι τοποθετημένα σε ένα πανέρι με βασιλικό στην Αγία Τράπεζα, προτού μοιραστούν σε όσους βρεθούν στο βουνό. Ένα μοίρασμα το οποίο γίνεται μετά την περιφορά των μήλων και την ολοκλήρωση του Τυπικού που καθορίζει η Εκκλησία για την τελετή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Σημειώνεται ότι κάποια στιγμή το έθιμο αυτό άρχισε να φθίνει. Όμως τα τελευταία χρόνια και πάλι έχει αρχίσει να αναβιώνει το πανηγύρι.

Σορβιά η Ακανθώδης ή σκιαδιώδης

Τα δέντρα που όπως προειπώθηκε παραπάνω μοιάζουν με «μηλίτσες» δεν έχουν καμιά σχέση με μηλιές. Στην πραγματικότητα ανήκουν στο είδος «Σορβιά η Ακανθώδης ή σκιαδιώδης». Οι σορβιές είναι φυλλοβόλα δέντρα με κύρια εξάπλωση τη Νότια Ευρώπη. Στην Ελλάδα έχουμε 9 είδη. Στην Κρήτη έχουμε περιορισμένους πληθυσμούς στον Ψηλορείτη, τη Θρυφτή, το Δίκτη και φυσικά τον Κόφινα

Στα Λατινικά το όνομα του δέντρου είναι Sorbus umbellata var. Cretica ή Balkan Whitebeam στα Αγγλικά.

Τα «μήλα του Κόφινα» συμφωνα με το έθιμο μαζεύονται από τους πιστούς, μένουν στο νερό όλη νύχτα και την επόμενη μέρα του Σταυρού ευλογούνται από τον ιερέα και μοιράζονται στον κόσμο, που τους τρώει για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.

Σύμφωνα με το θρύλο τα δέντρα αυτά φύτρωσαν στους βράχους από το αίμα μιας γυναίκας που σκοτώθηκε προσπαθώντας να ανέβει στο βουνό για να προσκυνήσει. Η γυναίκα αυτή ονομαζόταν Μηλιά.

 (Φωτογραφίες από Εκδόσεις Κορμανωρ και explorecrete)