Τόσο κατά τη διάρκεια των πολέμων αυτών, όσο και κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων αλλά και κατά την ψυχροπολεμική περίοδο, τα βαλκανικά κράτη ήταν ενταγμένα σε διαφορετικούς συνασπισμούς, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεταξύ τους μια μόνιμη καχυποψία. Αλλά και η χάραξη των συνόρων, ύστερα από τους πολέμους αυτούς, δεν έδωσε τη λύση στα μεταξύ τους προβλήματα. 

Πράγματι, μια ματιά στις σχέσεις μεταξύ των Βαλκανικών κρατών αποδεικνύει ότι όλα βρίσκονται «επί ξυρού ακμής». Ταραγμένες είναι οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας, όπου βασικό αγκάθι είναι το Κοσσυφοπέδιο και ο μεγαλοϊδεατισμός των Αλβανών με την ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας», που προωθούν με ένταση και με κάθε τρόπο εθνικιστικές ομάδες στη γειτονική χώρα Την ένταση αυτή καλλιεργούν τα τελευταία χρόνια οι Αλβανοί γείτονές μας και στη σχέση τους με την Ελλάδα, εγείροντας το θέμα των Τσάμηδων αλλά και της υφαλοκρηπίδας στο βόρειο Ιόνιο. Η Αλβανία θεωρεί ότι η συμφωνία του 2009 για τις θαλάσσιες ζώνες των δύο χωρών ήταν ετεροβαρής για την ίδια και έκτοτε ζητά επαναδιαπραγμάτευση.  

Το θέμα του ονόματος της ΠΓΔΜ (Σκοπίων) είναι επίσης ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα για τις σχέσεις της Ελλάδας και της χώρας αυτής, που προέκυψε από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Γνωστές είναι οι προσπάθειες της σκοπιανής πολιτικής ηγεσίας να παραχαράξει την ιστορική αλήθεια, με την οικειοποίηση όχι μόνο του ονόματος «Μακεδονία»αλλά και της ελληνικής ιστορίας, με την τοποθέτηση το 2011 του αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έφιππου στον Βουκεφάλα, στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων, εγείροντας έτσι σφοδρές αντιδράσεις.

Το ίδιο τεταμένες είναι και οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κροατίας, λόγω του προσφυγικού ζητήματος, καθώς η μια χώρα κατηγορεί την άλλη για γενοκτονία και βίαιη εκδίωξη πληθυσμών. Ένταση υπάρχει και στις σχέσεις μεταξύ Βουλγαρίας και ΠΓΔΜ, καθώς οι βουλγαρικής καταγωγής κάτοικοι των Σκοπίων θεωρούνται από τη σκοπιανή ηγεσία ως «Μακεδόνες», ενώ οι Βούλγαροι τους θεωρούν Βουλγάρους. Αλλά και το κρατίδιο Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με τους διαφορετικούς εθνικά και θρησκευτικά πληθυσμούς αποτελεί παράγοντα αστάθειας στο κέντρο των Βαλκανίων. 

Συν τοις άλλοις, οι Τούρκοι, με τον νεο-οθωμανό Ερντογάν ως πρόεδρο, εξακολουθούν να έχουν βλέψεις στα Βαλκάνια, προσπαθώντας να επηρεάσουν τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς και να παίξουν το παιγνίδι μιας μεγάλης προστάτιδας δύναμης γι’ αυτούς. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, προσπαθούν να αλλάξουν de facto τον προσδιορισμό των μουσουλμάνων της Θράκης ως θρησκευτικής μειονότητας και να την παρουσιάσουν ως εθνική (τουρκική) μειονότητα,  παραβιάζοντας τη συνθήκη της Λοζάννης, ενώ επιδιώκουν διαρκώς να δημιουργήσουν «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο, διεκδικώντας ελληνικά νησιά. 

Έτσι περίπου διαγράφεται η κατάσταση στις σχέσεις μεταξύ των Βαλκανικών κρατών σήμερα. Πολές, λοιπόν, οι προκλήσεις και πολλά και δυσεπίλυτα τα προβλήματα, που γεννά ο φανερός και κρυφός εθνικισμός των βαλκανικών κρατών, είναι δε σίγουρο ότι, αν δεν επικρατήσει το διεθνές δίκαιο, η νηφαλιότητα και η λογική, τότε δεν είναι καθόλου απίθανο να υπάρξουν αναφλέξεις και τα Βαλκάνια να ξαναγίνουν πεδίο συγκρούσεων όχι απλώς πολιτικών αλλά και στρατιωτικών. 

Εκείνο, ωστόσο, που ενδιαφέρει εμάς ως χώρα σήμερα είναι κατά κύριο λόγο η επιθετική πολιτική της «συμμάχου»Τουρκίας κι έπειτα ο εθνικισμός των Αλβανών, επειδή οι Σκοπιανοί έχουν τόσα εσωτερικά προβλήματα (πολλές εθνότητες) και η παραχάραξη που κάνουν της ιστορίας είναι τόσο «χοντροκομμένη», που δεν μπορούν να προξενήσουν μεγάλο κακό στη χώρα μας, η οποία, ωστόσο, δεν πρέπει να τους επιτρέψει να οικειοποιηθούν κάτι που δεν τους ανήκει και που θα αποτελέσει το όχημα των εθνικιστικών τους διεκδικήσεων.

Τόσο οι Τούρκοι όσο και οι Αλβανοί (τους οποίους η Ελλάδα δέχτηκε κατά χιλιάδες στις δύσκολες γι’ αυτούς εποχές, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος) επιζητούν, σε μια δύσκολη για την Ελλάδα περίοδο, να εγείρουν και να δημιουργήσουν προβλήματα «εκ του μη όντος», καθότι, ως γνωστόν, «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται». Λυμένα με συνθήκες ζητήματα μεταξύ της Ελλάδας και των δύο γειτόνων φέρνουν πάλι στην επιφάνεια ο νέο-οθωμανισμός των Τούρκων και ο μεγαλοϊδεατισμός των Αλβανών, οξύνοντας έτσι τις σχέσεις μεταξύ των χωρών αυτών και της χώρας μας. 

Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η προκλητική ανάγνωση του Κορανίου στην Αγία Σοφία, αυτό το μεγάλο, παγκόσμιας ακτινοβολίας μνημείο, που γέννησε ο πολιτισμός της Ορθόδοξης Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου). Μόνο όποιος έχει επισκεφθεί την Αγία Σοφία και την έχει δει όχι απλώς μουσειακά αλλά και ως σύμβολο μιας ελληνικής (χαμένης πλέον) αυτοκρατορίας, μπορεί να νιώσει τη δύναμη, την αρχοντιά, την ελληνικότητα της μεγάλης τέχνης. Στην Αγία Σοφία ζει το ρωμαϊκό imperium με την Ορθοδοξία στα πρόσωπα που εικονίζονται στα ψηφιδωτά της: του Χριστού, της Παναγίας και του Προδρόμου στην περίφημη εικόνα της «Δέησης»και του Μ. Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού που εικονίζονται στην είσοδο του ναού. Μ’ αυτό τον ορθόδοξο ναό, που, όταν τον δεις από τον γυναικωνίτη, νομίζεις ότι υπερίπταται, ότι δεν πατάει στη γη(«ἐν τῷ ναῷ ἑστῶτες τῆς δόξης σου, ἐν οὐρανῷ ἑστάναι νομίζομεν», λέγει ένα τροπάριο), που εκφράζει εν ταυτώ τη γήινη και ουράνια πραγματικότητα και το πανάρχαιο και αγέραστο πνεύμα της Ορθοδοξίας, ποια σχέση μπορεί να έχει το Κοράνι; Σε ποια σχέση μπορεί να βρίσκεται ο πανέμορφος άγγελος που βρίσκεται ψηλά στον τρούλο με την ανεικονική τέχνη των μουσουλμάνων;  

Οι χριστιανικοί και δη οι ορθόδοξοι λαοί οφείλουν να αντιδράσουν έντονα απέναντι σ’ αυτή την πρόκληση των νεο-οθωμανών της Τουρκίας και η Αγιά-Σοφιά να μείνει, έστω, μουσείο, όπως ήταν μέχρι σήμερα. Η αλλαγή της κατάστασης σ’ ένα ιστορικό χώρο αυτής της εμβέλειας και αυτής της συμβολικής για τον Ελληνισμό και την παγκόσμια Ορθοδοξία αξίας προοιωνίζει άλλα χειρότερα για την Ελλάδα. Οι Τούρκοι κάνουν επίδειξη δύναμης και δείχνουν να μη λογαριάζουν ούτε δίκαιο ούτε ηθική, όπως το έπραξαν και εξακολουθούν να πράττουν και στην περίπτωση της Κύπρου. Γι’ αυτό οι κυβερνώντες τη χώρα μας οφείλουν να κρατήσουν, τόσο απέναντι στους Τούρκους όσο και απέναντι στους Αλβανούς, στάση σθεναρή και να προβούν σε όλες τις δέουσες ενέργειες για την προάσπιση των ελληνικών συμφερόντων, δίχως κανένα συμβιβασμό. 

Βέβαια, επειδή οι νυν κυβερνώντες διακατέχονται από διεθνιστικές αντιλήψεις, έχω την εντύπωση πως έχουν βρεθεί σε αμηχανία, καθώς τα ζητήματα που εγείρονται μπροστά τους είναι εθνικά, αφορούν την ίδια την εθνική κυριαρχία και την εδαφική μας ακεραιότητα. Εδώ τα διεθνιστικά ιδεολογήματα δεν έχουν πέραση και η πραγματικότητα απαιτεί ρεαλισμό και πατριωτισμό. Η Αγία Σοφία, πρέπει να καταλάβουν, είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα ορθόδοξο ναό. Πρόκειται για ναό- σύμβολο της Ρωμιοσύνης, που, μέσα στα εκατομμύρια της Κωνσταντινούπολης, εξακολουθεί να δεσπόζει, όσο κι αν τα τζαμιά προσπαθούν-μάταια-να την ξεπεράσουν και να τη μιμηθούν. Αλλά, τελικά, κι αυτά ακόμη «δεν μένουν αδιάφορα μπροστά σ’ αυτή την ανερμήνευτη  μεγαλοπρέπεια του θεϊκού Κάλλους της ταπεινώσεως. Και η Αγια-Σοφιά μένει σιωπηλή. Δεν ενοχλείται. Δεν ενοχλεί. Μόνο φωτίζει, παρηγορεί, ανέχεται και περιμένει».  (Αρχιμ. Βασιλείου, Καθηγουμένου Ιεράς Μονής Ιβήρων, Το κάλλος θα σώσει τον κόσμο, σ. 49). Περιμένει τη δική μας αγάπη, τη δική μας φωνή, το δικό μας ευήκοον αυτί στη λαλέουσα σιωπή της.

Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης