Ιστορικό πλαίσιο

H Κρήτη τελούσε για αιώνες υπό τουρκικό ζυγό. Η εισβολή στο νησί ξεκίνησε το 1645 και μερικά χρόνια αργότερα, κατακτήθηκε στο σύνολό του. Της τουρκικής εφόδου ακολούθησαν τεράστιες καταστροφές, λεηλασίες και σφαγές.

Οι επαχθείς συνθήκες σκλαβιάς οδήγησαν σε συνεχείς εξεγέρσεις των Κρητικών εναντίον των Τούρκων. Ο Δασκαλογιάννης ηγήθηκε της πρώτης μεγάλης εξέγερσης το 1770. Η εξέγερση ήταν επιτυχής αρχικά, αλλά τελικά καταπνίγηκε από τις τουρκικές δυνάμεις, που προχώρησαν σε αντίποινα.

To 1821 η Κρήτη συμμετείχε δυναμικά στην Ελληνική Επανάσταση. Ωστόσο, η μεγάλη Κρητική Επανάσταση ξεκίνησε το 1866 με βοήθεια σε έμψυχο υλικό και όπλα από την ελεύθερη Ελλάδα. Και κάθε φορά που οι επαναστάτες σημείωναν νίκη, τα αντίποινα γίνονταν ολοένα και σκληρότερα.
Τελικά, μετά από χρόνια αγώνων οι Μεγάλες Δυνάμεις (σ.σ.: Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία) παρενέβησαν και οι τουρκικές δυνάμεις εκδιώχθηκαν από την Κρήτη το 1898, ενώ κηρύχτηκε η ανεξαρτησία της Κρητικής Δημοκρατίας.

Λίγα λόγια για τις Αμαζόνες της Κρήτης

Το κείμενο που αλιεύθηκε από τη γαλλική Illustration (σ.σ.: L’ illustration, Journal Universel, Paris 1867, tome XLIX, p. 102.), ένα από τα εκατοντάδες βιβλία που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Τυπογραφίας, αφορά τα χρόνια πριν το 1898.

Πρόκειται για επιστολή που έγραψε ένας αξιωματικός εθελοντών στην Κρήτη και είχε παραλήπτη κάποιον φίλο του στην Αθήνα. Σε αυτήν την επιστολή περιγράφει πόσο δυναμικές και αποφασισμένες ήταν οι γυναίκες της Κρήτης και πόσο ένθερμα συμμετείχαν και αυτές στον αγώνα για την ελευθερία. Σύμφωνα με την επιστολή, ηρωικές κοπέλες από τους Λάκκους ενέπνευσαν και άλλες γυναίκες της Κρήτης (σ.σ.: ο συγγραφέας της επιστολής αναφέρει ενδεικτικά γυναίκες του Σελίνου) να ριχτούν στη μάχη κατά των Τούρκων.

Το (μεταφρασμένο) κείμενο της Illustration

Οι Αμαζόνες της Κρήτης

Σε όλους τους πατριωτικούς πολέμους υπάρχουν γυναίκες που αφοσιώνονται στον αγώνα και μάχονται ηρωικά. Η Ζαν ντ’ Αρκ ήταν ίσως η πιο “διάσημη”, αλλά δεν είναι η μόνη που αξίζει τιμές και υστεροφημία. Υπήρξε μια γυναίκα στην Τουλούζη, που την εποχή του πολέμου των Albigeois (σ.μ.: είναι ένα από τα ονόματα που δίνονταν στους “καθαρούς”. Εννοεί τον θρησκευτικό πόλεμο (1208-1229) που ξεκίνησε η καθολική εκκλησία κατά των “αιρετικών” και συγκεκριμένα κατά των “καθαρών”)  φημολογείται ότι μπορούσε να πετά πέτρες εκδίκησης, με εξαιρετική ακρίβεια. Αλλά και οι υπόλοιπες γυναίκες της πόλης είχαν πάρει μέρος σε αυτήν την απελπισμένη μάχη που τελικά απελευθέρωσε την Τουλούζη και άλλες περιοχές.

Στην Ισπανία, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Σαραγόσας, γυναίκες στέκονταν με τα όπλα στις επάλξεις σκοτώνοντας τους εχθρούς.
Τέλος, η Ελλάδα τιμά τη μνήμη της πανέμορφης και θαρραλέας Μπουμπουλίνας που μαχόταν σε στεριά και θάλασσα κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας της χώρας από τον τουρκικό ζυγό και μάλιστα, οργάνωσε έναν στολίσκο που έτρεψε τους Τούρκους σε φυγή.

Τη μνήμη αυτής της ηρωίδας ακολουθεί μια ολόκληρη “λεγεώνα” Αμαζόνες, στην Κρήτη. Δείτε πως ένας αξιωματικός εθελοντών τις περιέγραψε σε επιστολή προς έναν φίλο του στην Αθήνα.
«Σήμερα είχα πάει για να δω τον Χατζημιχάλη. Επιτρέψτε μου να σας αναφέρω ένα περιστατικό που δεν έχει προηγούμενο και που με συγκίνησε μέχρι δακρύων. Πενήντα κοπέλες από τους Λάκκους, οι περισσότερες ξανθιές και όμορφες εξασκούνταν στο σημάδι με καραμπίνα. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο ακριβείς ήταν οι ριπές τους. Είχαν μια σημαία και η σημαιοφόρος τους είναι μια νεαρή μοναχή. Περνούν από απίστευτες δοκιμασίες προκειμένου να πάρουν όπλα από τον Χατζημιχάλη, γιατί δίνει μόνο στις καλύτερες. Το παράδειγμα αυτών των ηρωίδων έχει εμπνεύσει και άλλες και μια αντιπροσωπία γυναικών από το Σέλινο τις έχει προσεγγίσει, παρακαλώντας τες να μην βγουν στα βουνά προτού μπορέσουν και εκείνες να οργανωθούν και να τις ακολουθήσουν.

Μπορείτε να φανταστείτε από τον ενθουσιασμό των γυναικών, πόσο σίγουροι και αποφασισμένοι είναι οι άντρες. Και σας εγγυώμαι πως δεν πρόκειται να αφήσουν τα όπλα προτού κατακτήσουν την ελευθερία τους και πως προτιμούν τον θάνατο από τη σκλαβιά».

Η Φιλοκρητική Επιτροπή των Αθηνών αμέσως μόλις ενημερώθηκε για το περιστατικό φρόντισε να διασφαλίσει τον οπλισμό και τον εξοπλισμό αυτής της γυναικείας φάλαγγας. Κάθε Αμαζόνα οπλίστηκε με μια καραμπίνα και μια ξιφολόγχη. Επιπλέον εξοπλίστηκαν με φυσιγγιοθήκες που προσαρμόζονται στις ζώνες τους και τσάντα ώμου με τα απαραίτητα.

Η στολή τους, ίδια με εκείνη των ανδρών (παλληκαριών): φέσι, λευκή φουστανέλα και γκέτες από δέρμα ζώου. Μόνο που αντί για μακριές γκέτες, οι γυναίκες φορούν κοντές, μέσα στις οποίες  μπαίνει φαρδύ παντελόνι. Πάνω από τον ρουχισμό τους καλύπτονται με χλαμύδα.

Οι μεγάλες ξεχωρίζουν μόνο από το φέσι που  έχει χρυσές κλωστές και από μια μικρή φούντα στην ξιφολόγχη τους. Ο επικεφαλής της φάλαγγας είναι ένας ηλικιωμένος αξιωματικός που είχε υπό τις διαταγές του άνδρες από τους πιο ατρόμητους και καθοδηγεί τις γυναίκες ώστε να φροντίζουν με κάθε κόστος ο εχθρός να μην μπορεί να πιάνει αιχμαλώτους.

Η σημαία, στα ελληνικά χρώματα, έχει από την μια πλευρά έναν σταυρό και από την άλλη την εικόνα της Παναγίας, της Παρθένου, στεφανωμένη με αστέρια, που συνθλίβει με το πόδι της το κεφάλι ενός φιδιού. Και γράφει ρήσεις Αποστόλων: “Ο θεός διάλεξε τους αδύνατους για να αντιμετωπίσουν τους δυνατούς” και “Καταβαράθρωσε τους ισχυρούς και Ανύψωσε τους ταπεινούς”.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι σύντομα η φάλαγγα των Αμαζόνων της Κρήτης θα αναφέρεται και θα θαυμάζεται από όλον τον κόσμο.

Ήδη, τον περασμένο Νοέμβριο, ένα στράτευμα αυτών των γενναίων γυναικών, περίπου εκατό τον αριθμό, είχε την ευθύνη της προστασίας πεδιάδας, όπου έβοσκαν ζώα τα οποία προορίζονταν για την προμήθεια του στρατού των εξεγερμένων. Τότε, τουρκικό απόσπασμά προσπάθησε να επιτεθεί και να καταλάβει την πεδιάδα, οι γυναίκες όμως, παρά το ότι είχαν ελάχιστα όπλα, άρπαξαν πέτρες και όρμηξαν στον εχθρό, τρέποντάς τον σε φυγή.
Κρίνοντας από αυτό το περιστατικό μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για Αμαζόνες δεινές σκοπεύτριες.

Πηγή: L’ illustration, Journal Universel, Paris 1867, tome XLIX, p. 102.
Από τη βιβλιοθήκη του ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ.