Γράφει ο Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης

Η Μέση Ανατολή βράζει σαν καζάνι, η ουκρανική κρίση δεν λέει να κοπάσει, η τρομοκρατία οργιάζει σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Πακιστάν, η Αίγυπτος κ.ά., η διένεξη Ισραήλ-Παλαιστινίων συνεχίζεται αιματηρή, οι ακροδεξιοί έχουν κάνει την επανεμφάνισή τους δυναμικά στην Ευρώπη, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, όχι μόνο του Νότου, βρίσκονται σε αναταραχή, ο ρατσισμός βασιλεύει στις ΗΠΑ, η φτώχεια  πλήττει εκατομμύρια ανθρώπων σε όλες τις ηπείρους, το έγκλημα και η διαφθορά έχουν φτάσει ως το μεδούλι των κοινωνιών και τις διαφεντεύουν, το περιβάλλον καταστρέφεται ασύστολα, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν γίνονται σεβαστά, η ανθρώπινη ζωή έχει χάσει την αξία της και οι πολιτικοί αδυνατούν να δώσουν λύσεις στα μεγάλα προβλήματα.
    

Αν αναλογιστεί κανείς όλα αυτά τα συσσωρευμένα προβλήματα που ταλανίζουν τις κοινωνίες και το περιβάλλον πλανήτη μας, τότε τα συμπεράσματά του δεν μπορεί παρά να είναι απαισιόδοξα. Βρισκόμαστε, επομένως, σε μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητας, κατά την οποία κάτι νέο κυοφορείται. Διότι όλα αυτά δεν μπορεί να συνεχίζονται επ’ άπειρον. Κάποτε η λύση θα έλθει και θα έλθει όχι με τον «από μηχανής θεό»της αρχαίας τραγωδίας αλλά μέσα από τις επιλογές, τις δράσεις και το «πράττειν»των ανθρώπων. Ωστόσο, εκείνο που εύκολα, επίσης, μπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι ότι οι ανθρώπινες μάζες, δυσκίνητες αφ’ εαυτών, είτε δεν συνειδητοποιούν αυτό που έρχεται είτε, ενώ το συνειδητοποιούν, παραμένουν αδιάφορες, αφήνοντας σε λίγους-δυστυχώς-την πρωτοβουλία των κινήσεων. Αλλά μάλλον αυτό είναι ένας ιστορικός νόμος. Ενθυμούμαι εδώ το ποίημα του Καβάφη

«Σοφοί δε προσιόντων»:
Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα
αντιλαμβάνονται. Η ακοή
αυτών κάποτε εν ὠραις σοβαρών σπουδών
ταράττεται. Η μυστική βοή
τούς έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.
Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν
ἐξω ουδέν ακούουν οι λαοί.
    

Οι λαοί «εις την οδόν έξω»τίποτε δεν ακούνε, τίποτε δεν αντιλαμβάνονται από τα γεγονότα που πλησιάζουν. Υπάρχουν, ωστόσο, οι σοφοί που στ’ αυτιά τους φτάνει η «βοή» των γεγονότων που έρχονται. Για τη «βοή» αυτή έχουν χρέος να μιλήσουν στους λαούς, να τους προετοιμάσουν για τα μέλλοντα να συμβούν. Γιατί ακόμη και στην ιστορία, τη δράση δηλαδή του ανθρώπου στο χρόνο, υπάρχει (ως ένα βαθμό) η δυνατότητα πρόβλεψης, βάσει των μηνυμάτων που εκπέμπει το παρόν αλλά και βάσει της μελέτης του ιστορικού παρελθόντος. Ο Θουκυδίδης, ο μεγάλος αυτός ιστορικός της αρχαιότητας και από τους μεγαλύτερους ιστορικούς που γέννησε η ανθρωπότητα, έγραψε για το ιστορικό του έργο ότι το αφήνει ως «κτήμα ες αεί», δηλαδή ως αιώνιο απόκτημα των ανθρώπων, θέλοντας με τον τρόπο αυτό όχι να επαινέσει αλαζονικά την άξια του έργου του, αλλά να πει ότι, μελετώντας το οι άνθρωποι στο μέλλον, θα μπορούν να βγάζουν συμπεράσματα για το πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στον πόλεμο και προπάντων πώς συμπεριφέρεται μια μεγάλη πολιτική και στρατιωτική δύναμη, όπως ήταν για την αρχαιότητα η Αθήνα του Περικλή. Με βάση, λοιπόν, τα μηνύματα που εκπέμπει η ζέουσα πραγματικότητα του παρόντος,  πολλά περιθώρια αισιοδοξίας δεν υπάρχουν, εκτός και αν ηγέτες και λαοί αποκωδικοποιήσουν και αξιολογήσουν σωστά τα μηνύματα αυτά και  φανούν αντάξιοι των καιρών.
    

Εκμεταλλευόμενοι, τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι, την ευρωπαϊκή ιστορική πείρα, μπορούν να σκεφτούν τι συνέβη κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, ύστερα από την περίοδο της πρόσκαιρης ευημερίας που ακολούθησε  τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (η οποία έφερε το οικονομικό κραχ του 1929), όταν εντός ολίγου χρόνου τα περισσότερα κράτη της ευρωπαϊκής ηπείρου βρέθηκαν, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν, κάτω από τη μπότα του φασισμού. Και η Ευρώπη σήμερα, ύστερα από μια μακρά περίοδο ευημερίας, μπήκε σε μια φάση οικονομικών και πολιτικών δυσκολιών, που δεν ξέρουμε ακόμη πού θα οδηγήσει. Γι’ αυτό οι ευρωπαϊκοί λαοί πρέπει να είναι όχι απλώς ενημερωμένοι αλλά και έτοιμοι για θυσίες, προκειμένου να προστατέψουν τις μεγάλες κατακτήσεις αφενός της δημοκρατίας και των ελευθεριών του πολίτη και, αφετέρου, του κοινωνικού κράτους, που με τόσους αγώνες οικοδόμησαν.
  

Βέβαια, τα πράγματα είναι περιπεπλεγμένα λόγω και των μεγάλων παγκόσμιων προβλημάτων, αφού, σύμφωνα με τη λεγόμενη «θεωρία του χάους», ό, τι συμβαίνει σε μια γωνιά της γης επηρεάζει αυτόματα όλο τον πλανήτη. Αυτή η κατάσταση δυσκολεύει πολύ περισσότερο τα πράγματα. Αρκεί να σκεφτούμε π.χ. πόσο επηρεάζει τη ζωή των ευρωπαϊκών λαών (και όχι μόνο) η χαώδης κατάσταση που επικρατεί σε πολλές  από τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής και το συνακόλουθο  μεταναστευτικό ρεύμα ή η δράση των τζιχαντιστών στη Μ. Ανατολή.
 

Τα μηνύματα, λοιπόν, δεν αφήνουν περιθώρια για αδιαφορία και ωχαδερφισμό. Η κατάσταση απαιτεί αποφάσεις συντονισμένες, με τους λαούς να πιέζουν για λύσεις και τους πολιτικούς να αφουγκράζονται τα τη φωνή των λαών. Η αλληλεγγύη των λαών και η κοινή δράση των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος κρίνεται απαραίτητη. Παρά τις διαφορές τους τα κράτη μπορούν, αν το θέλουν, κοιτώντας πλέον το συμφέρον του πλανήτη συνολικά, να βρουν λύσεις. Είναι το επιτακτικό αίτημα του σήμερα, ένα αίτημα που δεν σηκώνει αναβολή.