Οι φετινές ανασκαφές της δρος Εφη Σαπουνά- Σακελλαράκη αποκάλυψαν σημαντικές νέες εισόδους στο κεντρικό κτήριο και σε μνημειώδη κλιμακοστάσια, όπως και εντυπωσιακότερη εσωτερική διαρρύθμιση, οδηγώντας στο συμπέρασμα που προαναφέραμε. Αυτό τονίζει στο Liberal.gr η ανασκαφέας, επίτιμη διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού η οποία ξεκίνησε τις ανασκαφές στον χώρο μαζί με τον αείμνηστο σύντροφό της, Γιάννη Σακελλαράκη.

Ίσως έμενε εκεί μέλος της δυναστείας της Κνωσού, λέει η κα Σακελλαράκη, η οποία εκθειάζει τις εκλεπτύνσεις του αρχιτεκτονήματος καθώς και τα εργαστήριά του. Τα φετινά ευρήματα έδειξαν ακόμα μεγαλύτερη πολυτέλεια των εργαστηρίων αυτών.. Βρέθηκαν ακόμα και λίθοι από μεταλλοφόρα κοιτάσματα. Η αγαστή συνεργασία της με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας θα δείξει ποια ήταν τα μέταλλα. Επίσης, ανασκάφηκαν υπολείμματα από κυψέλες. Αυτό μας δείχνει πως οι μινωίτες της Ζωμίνθου ασκούσαν και τη μελισσοκομία, εκτός από την κατεργασία μαλλιού και τη συλλογή βοτάνων. 

Ακόμα και ένα ελάχιστο εύρημα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά συμπεράσματα. Όπως μας λέει, εντοπίσθηκε μια μικρή και ασήμαντη βάση ειδωλίου. Επειδή όμως ανήκει σε ειδώλιο όπως αυτά που συναντάμε σε ιερά κορυφής, συμπεραίνουμε πως στη Ζώμινθο λειτουργούσε παλαιό ιερό ήδη από το 2000- 1900 π.Χ.

Επίσης, θήκες πολυτελών αντικειμένων οι οποίες βρέθηκαν άδειες, καθώς κάποιοι είχαν πάρει το περιεχόμενό τους, παραπέμπουν σε θήκες όπου φυλάσσονταν αγαλματίδια της θεάς των όφεων, ενισχύοντας τον λατρευτικό χαρακτήρα. Η κα Σακελλαράκη σημειώνει πως ο χώρος έχει συληθεί πολλές φορές, αρχής γενομένης από τη μυκηναϊκή εποχή οπότε οι Μυκηναίοι διαιρούν τους χώρους των δωματίων. Προσθέτει πως συνεργάζεται πάντοτε με ειδικούς. Τα κατάλοιπα τοίχων που έχουν χτυπηθεί από σεισμούς τα κρατά όπως είναι και τα συντηρεί, προσπαθώντας να δώσει τις παλμικές κινήσεις του φαινομένου. Θα τα μελετήσουν και αυτά ειδικοί. 

Αναλυτικά, η φετινή ανασκαφή διεξήχθη επί έξι εβδομάδες (Ιούλιο και Αύγουστο) από την Επίτιμη  Διευθύντρια Αρχαιοτήτων Δρα ΄Εφη Σαπουνά Σακελλαράκη. Νέα στοιχεία προέκυψαν για κάποιες εντυπωσιακές εισόδους και για την εσωτερική διαρρύθμιση του συγκροτήματος και την αρχιτεκτονική του (κλίμακες, πλούσιος διάκοσμος) ενώ πλήθος ήταν και τα ευρήματα από την έρευνα στο εσωτερικό του και στα δωμάτιά του, όπου μεταξύ άλλων εντοπίσθηκε ένα ιδιαίτερα σπάνιο νόμισμα Μάρκου Αυρηλίου (161- 180 μ.Χ.). Όλα, στοιχεία που υποδηλώνουν την σπουδαιότητα αυτού του τεράστιου, λαβυρινθώδους κτιρίου, εδραιώνοντας τις απόψεις για τον χαρακτήρα του σε υψόμετρο 1200 μέτρων.

Ένα σπουδαίο ιερό

Δύο είναι οι νέες είσοδοι, εκ των οποίων η πρώτη στην Βορειοανατολική γωνία του ανακτόρου είναι ιδιαίτερα προσεγμένη διαθέτοντας και προθάλαμο με θρανία στις δύο πλευρές του. H είσοδος αυτή οδηγεί μέσω ενός μεγάλου διαδρόμου στο σπουδαίο ιερό της ανατολικής πτέρυγας στο οποίο έχουν αποκαλυφθεί ήδη βαθμιδωτός βωμός και βόθρος.

Κατά την ανασκαφική έρευνα εντοπίσθηκε και η είσοδος της Νοτιοανατολικής γωνίας, η οποία όμως δυστυχώς δεν σώζεται σε καλή κατάσταση, καθώς υπέστη πολλές μετασκευές στα μεταγενέστερα χρόνια (Μυκηναϊκά και Ρωμαϊκά) αλλά και μεγάλη καταστροφή λόγω των αρχαιοκαπηλικών δράσεων της δεκαετίας του ’60. Φαίνεται ωστόσο, πως ήταν μεγαλοπρεπέστατη, οδηγώντας με κλίμακες, που ξεκινούσαν από το κατώτερο επίπεδο του λόφου, όπου είναι κτισμένο το ανάκτορο, στην Κεντρική αυλή του. Και οι δύο είσοδοι πάντως αποτελούν διαφορετικούς τύπους από αυτόν της κεντρικής βόρειας εισόδου, η οποία αρχιτεκτονικά είναι λιγότερο σύνθετη.

Μία ακόμη εσωτερική σκάλα αποκαλύφθηκε κατά την ανασκαφή ενώ οι τοίχοι, μερικοί από τους οποίους σώζονται σε ύψος έως και τριών μέτρων αποδεικνύουν, ότι το κτήριο ήταν πολυώροφο. Οι μεγάλες του αίθουσες στήριζαν τους επάνω ορόφους  με  κεντρικούς πεσσούς ή κίονες. Τα δάπεδα, που ήρθαν και φέτος στο φως, άλλα από λαμπερό ασβεστόλιθο κι άλλα βοτσαλωτά υποδηλώνουν την πολυτέλεια που επικρατούσε στο εσωτερικό του, το ίδιο και τα τοιχογραφημένα κονιάματα που κοσμούσαν τα δωμάτια, δείγμα εκλέπτυνσης της εποχής και των κατοίκων του.

Σφραγίδες και περίαπτα

Σε πολυτελή χώρο, που βρίσκεται πάνω από το μεταλλουργικό εργαστήριο ήρθαν στο φως σφραγίδες, η μία από τις οποίες με παράσταση ιερού κόμβου είχε πέσει από τον άνω όροφο, Περίαπτα όπως αυτό σε σχήμα αχιβάδας, ρυτό με διακόσμηση σπειρών και τμήμα αγγείου με ανάγλυφη διακόσμηση μικρού χοίρου. Ρυτό σε σχήμα χοίρου έχει βρεθεί  σε ιερά της εποχής του χαλκού όπως της Φαιστού και συνδέεται με την μεταγενέστερη λατρεία του Κρηταγενούς Δία ως ένα από τις τροφούς του. Ήδη άλλωστε στη Ζώμινθο έχει βρεθεί λατρευτικό  αγγείο (ρυτό) σε σχήμα χοίρου.

Σε διπλανό δωμάτιο οι λίθινες θήκες που αποκαλύφθηκαν θα περιείχαν πολύτιμα αντικείμενα, τα οποία ασφαλώς πήραν μαζί τους οι ένοικοι αφήνοντας πίσω τους ελάχιστα λείψανα, όπως έναν μικρό χάλκινο σκαραβαίο, τοπική  μίμηση  των αιγυπτιακών, μία σφραγίδα και πολλά θαλάσσια όστρεα μη βρώσιμα, που δείχνουν ότι στην περιοχή λατρευόταν θεότητα στην θαλάσσια εκδοχή της, όπως γνωρίζουμε και από την Κνωσό. Πλήθος αγγείων εξάλλου βρέθηκε σε αποθέτη του ίδιου δωματίου.

Κατά την φετινή ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκαν επίσης χάλκινα αντικείμενα, όπως εγχειρίδια, λίθινα αγγεία, σφραγίδες, οστέϊνο πλακίδιο πού μοιάζει με αυτά πού κοσμούν το περίφημο ζατρίκιο  της Κνωσού, τμήματα μεγάλων πίθων και πήλινων αγγείων, κεραμικοί τροχοί, καθώς και λείψανα κυψελών. Τα τελευταία δείχνουν την ενασχόληση των κατοίκων και με την μελισσοκομία, εκτός βέβαια από την εκμετάλλευση της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας του Ψηλορείτη.

Σύνδεση με Κνωσό

Αποδεικνύεται έτσι το εύρος και ο χαρακτήρας των δραστηριοτήτων των ενοίκων του ανακτόρου πάνω στο βουνό, που ήταν βεβαίως οικονομικός, πολιτικός και θρησκευτικός. Η σύνδεσή του αφ΄ ενός με την Κνωσό –η πρώτη εγκατάσταση στη Ζώμινθο στα 1900 π.Χ. σχεδόν ταυτίζεται χρονολογικά με αυτήν της Κνωσού- και αφ΄ ετέρου με το Ιδαίο Άντρο, που υπήρξε το σπουδαιότερο και ίσως παλαιότερο ιερό της Κρήτης δείχνει την μεγάλη σημασία του. Ο κύριος λόγος ασφαλώς, που και οι κατακτητές του νησιού, οι Μυκηναίοι κατ΄ αρχάς και οι Ρωμαίοι αργότερα θέλησαν να το εκμεταλλευτούν στο έπακρο.

Πάμπολλα τμήματα ορείας κρυστάλλου, τέλος, που προέρχονται από το εργαστήριο του συγκροτήματος εντοπίσθηκαν σε όλους τους χώρους του. Κάποια από αυτά μάλιστα είναι επεξεργασμένα, αφού θα αποτελούσαν ενθέματα σε ξύλινα σκεύη. Φέτος συνεχίσθηκαν και οι εργασίες στον χώρο του μεταλλουργικού κλιβάνου αποκαλύπτοντας νέες κατασκευές. Άλλωστε σε διάφορους χώρους τού κτηρίου βρέθηκαν σιδηρούχα πετρώματα  τα οποία εξετάσθηκαν από ειδικούς του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας.

Υπενθυμίζεται ότι το ανάκτορο της Ζωμίνθου εντοπίσθηκε και ανασκάφηκε ένα τμήμα του από τον Γιάννη Σακελλαράκη στην δεκαετία του’80. Η τελευταία περίοδος των συστηματικών ανασκαφών άρχισε  το 2004 και συνεχίζεται.

Το φετινό καλοκαίρι, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος επισκέφθηκε το Κέντρο Πληροφόρησης που βρίσκεται στο χωριό της Ζωμίνθου και περιλαμβάνει αναπαραστάσεις, αντίγραφα από ευρήματα και ψηφιακά προγράμματα και ενθουσιάστηκε. Η κα Σακελλαράκη αποκαλύπτει περήφανη πως η μεγαλύτερη χαρά της είναι πως τα παιδιά του χωριού μπαίνουν συνέχεια σε αυτό το μικρό μουσείο και παίζουν διαδραστικά παιχνίδια.

Αγγελική Κώττη - Liberal.gr