Ομάδα Γερμανών επιστημόνων μελετά Ελληνίδες εργάτριες στην περιοχή του Σχινιά και μάλιστα θα «απαγάγει» κάποιες από αυτές, για να τις υποβάλει σε περαιτέρω εργαστηριακά πειράματα στη Γερμανία. Θα μπορούσε να είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας αν δεν ήταν... η μισή –και ελαφρώς παραποιημένη– αλήθεια. Οι «Ελληνίδες εργάτριες» είναι μυρμήγκια του γένους Cataglyphis, οι έρευνες πραγματοποιούνται από το πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουγκ σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ η «απαγωγή» έχει την άδεια του υπουργείου Περιβάλλοντος.

Ας κάνουμε λοιπόν μια μαγική κατάδυση στον χώρο των μυρμηγκιών... Ξεναγός μας ο δρ Χρήστος Γεωργιάδης, που διδάσκει σε εργαστήρια και επιμελείται την εντομολογική συλλογή στο Ζωολογικό Μουσείο του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μαζί με τον αναπληρωτή καθηγητή δρα Αναστάσιο Λεγάκη, είναι από τους λίγους Ελληνες επιστήμονες που ασχολούνται συστηματικά με τη μελέτη των μυρμηγκιών στη χώρα μας. Αυτόν προσέγγισε η ομάδα των Γερμανών επιστημόνων (με επικεφαλής τον καθηγητή Βόλφγκανγκ Ρόεσλερ) πριν από μερικούς μήνες, αναζητώντας προτάσεις και πεδίο για έρευνα. «Η ομάδα αυτή μέχρι πρότινος δούλευε στη βόρεια Αφρική. Με την κατάσταση που επικρατεί εκεί, το γερμανικό υπουργείο Παιδείας τούς συνέστησε να αναζητήσουν άλλη περιοχή για να συνεχίσουν τη μελέτη τους. Με βρήκαν λοιπόν από επιστημονικά φόρα και ζήτησαν βοήθεια», εξηγεί. Η ομάδα του πανεπιστημίου του Βίρτσμπουγκ μελετά ένα γένος μυρμηγκιών, το οποίο είναι κοινό και στην Ελλάδα. «Το συγκεκριμένο γένος έχει μελετηθεί κατά κόρο, ως “οργανισμός-μοντέλο”. Τα μυρμήγκια αυτά δημιουργούν τις “αποικίες” τους σε παράκτιες περιοχές με αμμώδες έδαφος. Ξεκινούν λοιπόν οι εργάτριες, περιφέρονται για να βρουν τροφή και μόλις την εντοπίσουν επιστρέφουν αμέσως στη φωλιά, σαν να γνωρίζουν τη διαδρομή από μνήμης. Εκεί “υποδεικνύουν” στις υπόλοιπες εργάτριες πού βρίσκεται η τροφή». Ο μηχανισμός της δραστηριότητας που μόλις περιγράψαμε είναι και το αντικείμενο της έρευνας. «Τα μυρμήγκια αυτά μπορούν να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται σε σχέση με τη φωλιά τους. 

Οι έρευνες δείχνουν ότι χρησιμοποιούν το “πολωμένο” φως του ήλιου, ένα κομμάτι του φάσματος της ηλιακής ακτινοβολίας το οποίο διακυμαίνεται, τροποποιείται ανάλογα με την ώρα και τη γωνία θέασης, καθώς και άλλα οπτικά ερεθίσματα από τον περιβάλλοντα χώρο», εξηγεί ο δρ Γεωργιάδης. «Οι Γερμανοί μελετούν πώς αυτά τα ερεθίσματα αλλάζουν ορισμένους νευρώνες από τους δείκτες ανάπτυξης στον εγκέφαλο των μυρμηγκιών κατά τη διαδικασία εκμάθησης της τροφοληψίας». Ολα αυτά γίνονται σε μικρή, πάρα πολύ μικρή κλίμακα: για παράδειγμα, τις εργάτριες που παρακολουθούνται τις έχουν «μαρκάρει» με διαφορετικό χρώμα στο κεφάλι, τον θώρακα και την κοιλιά και την ουρά, ώστε... να τις ξεχωρίζουν. «Στη συνέχεια, οι επιστήμονες θα πάρουν κάποιες αποικίες και κάποιες εργάτριες στη Γερμανία. Εκεί, με τη βοήθεια μικροχειρουργικής, θα αφαιρέσουν τον εγκέφαλο και με μοριακές τεχνικές θα δουν αν υπάρχει αλλαγή στις πρωτεΐνες των νευρώνων. Στόχος είναι να διαπιστώσουν αν οι εργάτριες μαθαίνουν καλύτερα όσο πιο πολύ καιρό βρίσκονται έξω από τη φωλιά». Οπως αναφέρει ο κ. Γεωργιάδης, στη χώρα μας απαντώνται περίπου 300 είδη μυρμηγκιών, όμως η γνώση μας εξακολουθεί να είναι αποσπασματική.