Αρκετά παιδιά προκειμένου να κερδίσουν την αποδοχή των γονιών τους, προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή τους και την επιδοκιμασία με διάφορους τρόπους. Άμεσα με αυτό τον τρόπο, επιδιώκουν να έχουν καλή σχέση με τους γονείς και επιδεικνύουν τις εκάστοτε επιθυμητές συμπεριφορές, αφού κατανοούν την εξάρτησή από αυτούς αναζητώντας την επιβράβευση και τον έπαινο, δυο βασικά συστατικά που τους παρέχουν αισθήματα ασφάλειας και σιγουριάς. Τα παιδιά μέσω των θετικών επιβεβαιώσεων και μηνυμάτων που δέχονται από γονείς και δασκάλους παίρνουν δύναμη και αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, αναγνωρίζουν τoν εαυτό τους, εντάσσονται στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Επιβραβεύοντας τα παιδιά φροντίζουμε να τους διδάξουμε ποιες είναι οι αποδεκτές και οι επιθυμητές συμπεριφορές αλλά και να εξηγήσουμε τις λογικές συνέπειες που φέρνει κάθε πράξη. Ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση προσφέροντας τους την αποδοχή που έχουν ανάγκη, ακόμα και μπροστά σε άλλους ανθρώπους και μαθαίνοντάς τα να προσπαθούν. Δεν χρησιμοποιούμε την επιβράβευση για να τους αφαιρέσουμε την πρωτοβουλία ή για να συνδέσουν τη συμπεριφορά τους με την ικανοποίηση των γονιών. Εξάλλου αυτό που επιθυμούμε είναι ανεξάρτητα παιδιά με δικαίωμα επιλογών που έχουν τη συμπαράσταση και την αγάπη των γονιών.

Κύρια σημεία που πρέπει να γνωρίζουμε για την επιβράβευση. Συμβουλές για γονείς:

1. Να είστε συγκεκριμένοι: Αντί να πείτε «Είσαι πολύ καλός στο μπάσκετ», μπορείτε να πείτε «Έβαλες πολύ ωραίο καλάθι εχθές». Με τον τρόπο αυτό το παιδί αναγνωρίζει τι ακριβώς είναι αυτό που αξίζει επιβράβευση.

2. Να είστε ειλικρινείς και όταν επαινούμε δεν μακρηγορούμε και δεν ειρωνευόμαστε το παιδί. Ο έπαινος πρέπει πάντα να είναι γνήσιος. Τα παιδιά έχουν τον τρόπο να καταλαβαίνουν πότε δεν είμαστε αληθινοί και όταν το καταλαβαίνουν χάνουν την πίστη τους σε μας. Το ψέμα μπορεί να τους δημιουργήσει ανασφάλεια, μια που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν πότε εννοούμε το «μπράβο» και πότε το «μη-μπράβοο».

3. Ενθαρρύνετε νέες δραστηριότητες και να δοκιμάσουν να νέα πράγματα: (πχ το να μάθουν ποδήλατο ή να δένουν τα κορδόνια τους). Επαινέστε τα ακόμη επειδή δεν φοβούνται να κάνουν λάθη.

4. Μην επιβραβεύετε το προφανές: Όταν το παιδί μάθει στους συνεχείς επαίνους, κάποια στιγμή αυτοί θα χάσουν το νόημα και τη σημασία τους .Φροντίζουμε ώστε το είδος της επιβράβευσης να εξαρτάται από την επιθυμητή συμπεριφορά του παιδιού.

5. Να λέτε μπράβο μόνον όταν το εννοείτε: Το να λέτε «μπράβο για την προσπάθειά σου!» όταν πραγματικά το παιδί έκανε σημαντική δουλειά, του δείχνει ότι οι αναγνωρίζουν την αξία των προσπαθειών του.

6. Επικεντρωθείτε στην διαδικασία: Επιβραβεύστε τα παιδιά για την προσπάθειά τους και όχι για τα έμφυτα ταλέντα τους. Δεν είναι όλα τα παιδιά ικανοί αθλητές ή άριστοι μαθητές ή εξαιρετικοί μουσικοί. Αλλά τα παιδιά που μαθαίνουν να δουλεύουν σκληρά και να επιμένουν έχουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο, το οποίο αξίζει τον έπαινό σας.

7.Μαθαίνουμε να επιβραβεύουμε το παιδί αμέσως και κάθε φορά που εκδηλώνει την επιθυμητή συμπεριφορά π.χ. αν διστάσει να χτυπήσει ένα άλλο παιδί έστω και για ένα- δύο δευτερόλεπτα και μας κοιτάξει, είναι καλό να πούμε «μπράβο που το σκέφτηκες και πρόσεξες την/τον …»

8.Δίνουμε κάθε φορά έναν συγκεκριμένο και χαρακτηριστικό έπαινο, συνοδευόμενο από χαμόγελο και οπτική επαφή

9.Αποφεύγουμε τους επαίνους που περιλαμβάνουν «όρους» και κρύβουν εκβιασμούς π.χ. «όταν φέρνεις καλούς βαθμούς σ’αγαπώ» .Το παιδί δεν πρέπει να συνδέσει τη θετική συμπεριφορά του με την υλική επιβράβευση γιατί έτσι μπορεί να φέρεται θετικά μόνο όταν ξέρει ότι θα υπάρχει επιβράβευση τέτοιου είδους. Πχ πρέπει να αποφεύγονται οι επιβραβεύσεις με φαγώσιμα είδη, (γιατί με αυτόν τον τρόπο αποκτά η σχέση του και εξάρτηση με το φαγητό) ή επιβραβεύσεις με χρηματική αμοιβή (για παράδειγμα, δεν πρέπει να του πούμε ποτέ: γράψε την εργασία σου, έναντι κάποιας αμοιβής γιατί αυτόματα δημιουργούμε μία κατάσταση στην οποία το παιδί κινητοποιείται από το χρήμα και όχι από τα θετικά συναισθήματα της επιτυχίας)

10.Διαχωρίζουμε την πράξη (καλή/ κακή) από αυτόν που την έκανε. Είναι καλό να μην επιβραβεύουμε μόνο την τέλεια συμπεριφορά, αλλά και την καλή προσπάθεια των παιδιών. Προσπαθούμε να εστιαστούμε στα πράγματα που το παιδί κάνει καλά,

11.Δείχνουμε και μαθαίνουμε στο παιδί να επαινεί το ίδιο τον εαυτό του κάθε φορά που καταφέρνει μια επιθυμητή συμπεριφορά.

12.Διαχωρίστε τη συμπεριφορά από τον χαρακτήρα του παιδιού και μην επιβραβεύετε χρησιμοποιώντας εκφράσεις που φανερώνουν εκβιασμό. Θα πρέπει να γίνει σαφές τόσο σε εσάς, όσο και στο παιδί, ότι αυτό που θα πρέπει να κρίνετε θετικά ή αρνητικά είναι η συμπεριφορά και όχι το πρόσωπο, δηλαδή το ίδιο το παιδί. Είναι πολύ διαφορετικό να πείτε στο παιδί «είσαι απαράδεκτος» από το να πείτε «αυτό που έκανες ήταν απαράδεκτο».

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΖΗΣΙΜΟΥ – ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

InterNus – ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ & ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ