Στη φθορά του χρόνου έχουν αφεθεί εκατοντάδες καταφύγια τα οποία δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στο νησί μας.

Χαρακτηριστικές είναι οι εικόνες στον Καρτερό. Το καταφύγιο βρίσκεται μέσα στον βράχο και διαθέτει τουλάχιστον τρεις αίθουσες που συνδέονται με μικρούς διαδρόμους αλλά και πολυβολείο στο ύψος του κεντρικού δρόμου.

Εικόνες εγκατάλειψης και σε καταφύγια που βρίσκονται στον δρόμο που οδηγεί στον Πρασσά. Πρόκειται για χώρους αποθήκευσης πολεμικού υλικού, οι οποίοι έχουν αφεθεί στην τύχη τους, όπως και τα καταφύγια σε υπόγεια οικοδομών και όχι μόνο, για την προστασία του άμαχου πληθυσμού, καταφύγια που ολοκληρώθηκαν την περίοδο της Μάχης της Κρήτης.

«Παραιτήθηκαν από το Ελληνικό κράτος και ρημάζουν ενώ άλλα καταπατήθηκαν από βοσκούς ή χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες», όπως δήλωσε ο Επιστημονικός Συνεργάτης του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης κ. Κωνσταντίνος Μαμαλάκης, σημειώνοντας μεταξύ άλλων τα παρακάτω:

«Αν πάτε στην Νορμανδία θα σας πιάσει κατάθλιψη, συγκρίνοντας αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μας και στη Νορμανδία. Ο Πολεμικός Τουρισμός είναι κάτι πολύ σημαντικό για τον κόσμο. Νέοι άνθρωποι με χάρτες και βιβλία επισκέπτονται αντίστοιχα σημεία, όταν εμείς τα αφήνουμε και ρημάζουν. Για να καταλάβει η Πολιτεία ότι κάτι έχει ενδιαφέρον, αυτό πρέπει να «πουλάει», αντιθέτως, αν δεν πουλάει, δεν έχει ενδιαφέρον. Επίσης, οι «παλιοί» και οι νεκροί δεν ψηφίζουν. Ή θα μιμηθούμε ό,τι κάνουν οι ξένοι στο ζήτημα της ανάδειξης και αξιοποίησης καταφυγίων ή θα παρακινηθούμε με βάση κάποιο δημοσίευμα, για να ταρακουνηθούμε, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις. Επίσης, θα πρέπει να προβληματιστούμε για τυχόν επερχόμενες δύσκολες μέρες. Τι γίνεται; Ο καθείς και πάνω του; Όπως συνέβαινε εκείνη την περίοδο, οπότε χιλιάδες πολίτες έτρεχαν κατά μήκος της Λεωφόρου Κνωσού, μη γνωρίζοντας που είναι τα καταφύγια και τους πυροβολούσαν τα αεροπλάνα;». 

Όπως περιέγραψε ο κ. Μαμαλάκης «παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το αρμόδιο Ελληνικό υπουργείο φρόντισε να δημιουργηθούν καταφύγια σε όλες της πόλεις της χώρας. Για τα δεδομένα της εποχής χρησιμοποιήθηκαν υπόγεια υποδομών που είχαν τσιμέντο, οργανώθηκαν καταφύγια και ορύγματα μέσα στην πόλη.

»Όταν ξεκίνησε ο Ελληνοοϊταλικός Πόλεμος, τα καταφύγια ήταν ήδη έτοιμα στο κέντρο της πόλης. Υπήρχαν οικοδομές με σχετική σήμανση ώστε να χρησιμοποιούνται ως χώροι προστασίας των πολιτών και όχι μόνο.

»Την περίοδο της Μάχης της Κρήτης, τα πάντα ήταν έτοιμα από πλευράς καταφυγίων. Για παράδειγμα, το μέγαρο Διαλυνά, αποτελούσε διοικητήριο της στρατιωτικής διοίκησης, την ώρα της Μάχης της Κρήτης».

Σύμφωνα με τον κ. Μαμαλάκη, σε κάθε συνοικία υπήρχαν καταφύγια στα οποία έμπαιναν πολίτες και στρατιωτικοί, σε περίπτωση συναγερμού για βομβαρδισμούς. Μάλιστα, υπήρχε έλεγχος στην είσοδο και οι πολίτες έμπαιναν μέσα, κρατώντας ταυτότητα.

Επιπλέον, σε στρατηγικά σημεία οι Γερμανοί οργάνωναν πολυβολεία και δίπλα σε αυτά αποθήκες πυρομαχικών, εκ των οποίων οι περισσότερες ήταν υπόσκαφες μέσα στη γη ή σε σπηλιές.

Πάντως, τα καταφύγια σε όλη την Κρήτη είναι εκατοντάδες και προς τη κατεύθυνση αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη μια σημαντική προσπάθεια για την καταγραφή τους, από δύο επιστήμονες σε Χανιά και Αθήνα.

Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ της ΚΡΗΤΗ TV συνομιλήσαμε με τον επιχειρηματία κ. Βαγγέλη Γραμματικάκη. Όπως είπε, η περιοχή του Καρτερού ήταν οχυρωμένη από τους Γερμανούς, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το Αεροδρόμιο μέχρι το Κακό Όρος, υπήρχαν πολυβολεία και ορύγματα στο βουνό.

«Πέρα από τα καταφύγια, οι Γερμανοί είχαν ναρκοθετήσει όλο τον Καρτερό, οπότε σκοτώνονταν αρκετοί άνθρωποι για αρκετά χρόνια. Το ρεπορτάζ με τις τελευταίες νάρκες στην κοίτη του ποταμού, τις οποίες εξουδετέρωσε ο στρατός, έκανε θυμάμαι ο δημοσιογράφος Γιώργος Σαχίνης, πριν αρκετά χρόνια».

Ο εφημέριος Καρτερού και Πρασάς Ιωάννης Δασκαλάκης, μας ξενάγησε στον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, όπου την περίοδο της Κατοχής, είχε δημιουργηθεί αποθήκη πυρομαχικών των Γερμανών.

Και ενώ η Πολεμική Αρχαιολογία κερδίζει συνεχώς έδαφος σε αρκετές περιοχές του κόσμου, στο νησί μας, τα καταφύγια στην πλειοψηφία τους, είναι αφημένα στην μοίρα τους, ενώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια εναλλακτική μορφή τουρισμού, που θα βοηθά και στην εκμάθηση της Iστορίας.

Η μόνη σχεδόν εξαίρεση αξιοποίησης πολεμικού καταφυγίου βρίσκεται στο πάνω χωριό του Πλατανιά Χανίων, 8 μέτρα κάτω από την γη, όπου οι Γερμανοί φύλασσαν οπλισμό και πυρομαχικά την περίοδο της Kατοχής.

Πρόταση για να καθαριστεί και να αξιοποιηθεί ως επισκέψιμος χώρος για μαθητές και πολίτες, το καταφύγιο – αποθήκη υλικού του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στον Καρτερό, κατέθεσε η δημοτική κίνηση «Ηράκλειο – Ενεργοί Πολίτες».

neakriti.gr