Γράφει ο Κωνσταντίνος Μ. Πηγάκης*

O ύπνος είναι απαραίτητος για την ανάπαυση του νευρικού και μυϊκού συστήματος, για την διατήρηση της μνήμης και για την αποκατάσταση των κυτταρικών λειτουργιών στον εγκέφαλο αλλά και σε όλο το σώμα.

Οι διαταραχές του ύπνου είναι πολύπλευρες και χωρίζονται στις παρακάτω  κατηγορίες.

• Αναπνευστικές διαταραχές ύπνου

o Σύνδρομο απνοιών κατά τον ύπνο (ΣΑΑΥ)

• Μη αναπνευστικές διαταραχές ύπνου

o Αϋπνία

o Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (RLS)

o Παραϋπνίες

o Υπνοβασία

o Ναρκοληψία

o Διαταραχή του Ύπνου λόγω Εργασίας σε βάρδιες

ΑΫΠΝΙΑ

Η αϋπνία είναι μια διαταραχή του ύπνου, κατά την οποία οι πάσχοντες εκδηλώνουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα: 

• Δυσκολία να αποκοιμηθούν.

• Ξυπνάνε συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας και έχουν δυσκολία να ξανακοιμηθούν.

• Ξυπνάνε πολύ νωρίς το πρωί.

• Ο ύπνος τους δεν είναι αναζωογονητικός. 

ΠΑΡΑΫΠΝΙΕΣ

Οι παραϋπνίες είναι παθολογικά κινητικά φαινόμενα που παρουσιάζονται στη διάρκεια του ύπνου. Οι παραϋπνίες χρήζουν αντιμετώπισης ειδικά εάν διασπούν τον ύπνο και εφόσον είναι υπεύθυνες για ύπνο κακής ποιότητας καθώς επίσης και εφόσον εγκυμονούν κινδύνους για την ασφάλεια του ασθενή ή και τρίτων.

Tύποι παραϋπνιών :

Εφιάλτες

Η υπνοβασία

Η υπνική παράλυση

Νυκτερινή ενούρηση

Νυχτερινός Τρόμος

Συγχυτικές αφυπνήσεις

ΝΑΡΚΟΛΗΨΙΑ

Η ναρκοληψία είναι μια νευρολογική διαταραχή, η οποία επηρεάζει βαρύτατα τον έλεγχο του ύπνου και της εγρήγορσης. Οι άνθρωποι με ναρκοληψία βιώνουν υπερβολική ημερήσια υπνηλία και ανεξέλεγκτα επεισόδια ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, παρά τις επαρκείς ώρες ύπνου. Αυτές οι απότομες «επιθέσεις» ύπνου μπορεί να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κάθε είδους δραστηριότητας – ακόμη και σε εκείνες που κάποιος πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε πλήρη εγρήγορση π.χ. στην οδήγηση.

Διαταραχή του Ύπνου λόγω Εργασίας σε Βάρδιες

Η Διαταραχή Ύπνου λόγω Εργασίας σε Βάρδιες είναι μια διαταραχή του ύπνου που επηρεάζει τους ανθρώπους που εργάζονται συχνά σε βάρδιες ή τη νύχτα. Τα πιο κοινά συμπτώματα  είναι η  δυσκολία στον ύπνο και η υπερβολική υπνηλία.

Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (RLS)

Το Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων  είναι μια διαταραχή του ύπνου που προκαλεί μια έντονη, συχνά ακατανίκητη επιθυμία για κίνηση των άκρων, που συχνά συνοδεύεται από διάφορες αισθήσεις στα άκρα, όπως δυσφορία, μυρμήγκιασμα, τράβηγμα, κάψιμο ή πόνο. Αυτή η αίσθηση προκαλείται όταν είναι κάποιος ξαπλωμένος στο κρεβάτι ή κάθεται για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, όπως π.χ. κατά την οδήγηση, στο θέατρο ή όταν βλέπει τηλεόραση.

Σύνδρομο Απνοιών στον Ύπνο (ΣΑΑΥ)

Το ΣΑΑΥ είναι μια σοβαρή διαταραχή, η οποία συμβαίνει όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Άτομα με ΣΑΑΥ σταματούν να αναπνέουν επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του ύπνου τους, συχνά εκατοντάδες φορές. 

Υπάρχουν δύο τύποι άπνοιών κατά τη διάρκεια του ύπνου: οι αποφρακτικές και οι κεντρικές. 

Οι αποφρακτικές άπνοιες είναι οι πιο συχνές από τις δύο. Εμφανίζονται ως επαναλαμβανόμενα επεισόδια πλήρους ή μερικής απόφραξης (στένωσης) των ανώτερων αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου αποφρακτικής άπνοιας, οι μύες του διαφράγματος και οι θωρακικοί μύες εργάζονται σκληρότερα, προσπαθώντας να άρουν την απόφραξη και να αποκαταστήσουν τη βατότητα των ανώτερων αεραγωγών. Η αναπνοή συνήθως επανέρχεται με ένα δυνατό ξεφύσημα ή ένα έντονο ήχο ροχαλητού ή ένα τράνταγμα του σώματος.  

Στις κεντρικές άπνοιες, οι αεραγωγοί δεν κλείνουν ούτε στενεύουν, αλλά ο εγκέφαλος, αποτυγχάνει να βηματοδοτήσει τους μύες της αναπνοής ώστε να  αναπνεύσει ο πάσχων. Ονομάζεται κεντρική άπνοια  επειδή σχετίζεται με την λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Οι άπνοιες μπορούν να καταστρέψουν τον φυσιολογικό ύπνο, να μειώσουν τη ροή του οξυγόνου σε ζωτικά όργανα, να προκαλέσουν ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού και αγγειοπάθεια. 

Σύνδρομο άπνοιών κατά τον ύπνο εκδηλώνεται σε ποσοστό περίπου 5% – 6% των ανδρών και περίπου στο 2% – 3% των προεμμηπαυσιακών γυναικών. Μετά την εμμηνόπαυση το ποσοστό των πασχόντων γυναικών αυξάνεται πιθανότατα λόγω της αύξησης του σωματικού τους βάρους και της ορμονικής αλλαγής  Άπνοιες στον ύπνο μπορεί να εκδηλώνουν άτομα όλων των ηλικιών.

Οι αποφρακτικές άπνοιες προκαλούνται από απόφραξη του αεραγωγού, συνήθως όταν ο μαλακός ιστός στο πίσω μέρος του στοματοφάρυγγα χαλαρώνει και κλείνει κατά τη διάρκεια του ύπνου. Κεντρικές άπνοιες συνήθως παρατηρούνται σε ασθενείς με δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ή σε ασθενείς με νευρομυϊκές παθήσεις (π.χ. πλάγια μυατροφική σκλήρυνση). Είναι επίσης κοινές σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και άλλες μορφές καρδιακών και πνευμονικών παθήσεων.

Συχνά, τα πρώτα σημάδια του ΣΑΑΥ δεν αναγνωρίζονται από τον ασθενή, αλλά από τον/τη σύντροφο στο κρεβάτι. Τα πιο κοινά συμπτώματα του ΣΑΥ είναι: 

• Έντονο ροχαλητό

• Αίσθημα μη αποδοτικού ύπνου

• Ημερήσια υπνηλία ή κόπωση 

• Ανησυχία κατά τη διάρκεια του ύπνου 

• Ξαφνική αφύπνιση με αίσθηση λαχανιάσματος ή πνιγμού 

• Ξηροστομία ή πονόλαιμο μετά την αφύπνιση 

• Πνευματική δυσλειτουργία, όπως η δυσκολία συγκέντρωσης, προσοχής, απώλεια μνήμης ή ευερεθιστότητα 

• Νυχτερινή εφίδρωση και νυκτερινή συχνουρία

• Σεξουαλική δυσλειτουργία 

• Πονοκεφάλους ειδικά στην πρωινή αφύπνιση 

Οι έχοντες κεντρικές άπνοιες συνήθως δε ροχαλίζουν. Αναφέρουν πιο συχνά επαναλαμβανόμενες αφυπνίσεις ή αϋπνία, όπως και το αίσθημα πνιγμού κατά την αφύπνιση. 

Το ΣΑΑΥ εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά προβλημάτων υγείας, όπως  υπέρταση, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αρρυθμίες, στεφανιαία νόσος, μυοκαρδιοπάθεια (διεύρυνση του μυϊκού ιστού της καρδιάς), συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, διαβήτης κλπ. Επιπλέον, χωρίς θεραπεία το ΣΑΥ μπορεί να είναι υπεύθυνο για ατυχήματα στην εργασία, στον χειρισμό μηχανημάτων ή στην οδήγηση, καθώς και για τις χαμηλές σχολικές επιδόσεις σε παιδιά και εφήβους λόγω της σοβαρής ημερήσιας υπνηλίας που προκαλεί συνήθως. 

Η διάγνωση του ΣΑΥ είναι σχετικά απλή, με βάση το ιστορικό του ύπνου και μια ολονύχτια μελέτη ύπνου. 

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές της άπνοιας στον ύπνο;

Συντηρητική θεραπεία: 

Σε πολύ ήπιες περιπτώσεις ΣΑΥ, η συντηρητική θεραπεία μπορεί να είναι το μόνο που χρειάζεται. 

Υπέρβαρα άτομα μπορούν να επωφεληθούν από την απώλεια βάρους. Ακόμη και μια απώλεια βάρους 10% μπορεί να μειώσει τον αριθμό των συμβάντων άπνοιας για τους περισσότερους ασθενείς. 

Τα άτομα με άπνοιες θα πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση του αλκοόλ και υπνωτικών χαπιών, τα οποία κάνουν το αεραγωγό πιο πιθανό να χαλαρώσει κατά τη διάρκεια του ύπνου και να προκληθεί απόφραξη, παρατείνοντας έτσι τις περιόδους άπνοιας.

 Επίσης σε ήπιες περιπτώσεις, δύνανται να χρησιμοποιηθούν ενδοστοματικά οδοντιατρικά προθέματα, τα οποία και προκαλούν προέκταση της κάτω γνάθου και συνεπώς αυξάνουν τη δίοδο, όταν οι αεραγωγοί παρουσιάζουν στένωση ή απόφραξη. 

Μηχανική θεραπεία: 

Η συνεχής θετική πίεση αεραγωγών (CPAP) είναι η θεραπεία εκλογής για τα περισσότερα άτομα με αποφρακτική άπνοια ύπνου. Με την CPAP, εφαρμόζεται μια μικρή μάσκα συνήθως στη μύτη και σπανιότερα και στο στόμα. Η CPAP μέσω ενός μικρού σωλήνα παρέχει αέρα στην μάσκα σε ρυθμιζόμενη πίεση ανάλογης της ανάγκης που έχει ο ασθενής για να διατηρεί πάντοτε ανοικτούς τους αεραγωγούς.

Χρήσιμες συμβουλές για ένα καλό ύπνo

1. Πηγαίνετε στο κρεβάτι μόνο αν νυστάζετε.

Εάν δε νυστάζετε, κάντε κάτι διαφορετικό. Διαβάστε ένα βιβλίο, ακούστε απαλή μουσική, ξεφυλλίστε ένα περιοδικό.

2. Εάν δεν αποκοιμηθείτε έπειτα από 20 λεπτά, σηκωθείτε από το κρεβάτι.

Βρείτε και κάντε κάτι άλλο το οποίο θα σας χαλαρώσει, κατά προτίμηση σε ένα άλλο δωμάτιο αν αυτό είναι δυνατόν. Το υπνοδωμάτιό σας, πρέπει να είναι το μέρος όπου πηγαίνετε για ύπνο. Επιστρέψτε στο κρεβάτι όταν και μόνο όταν νυστάξετε.

3. Αποκτήστε συνήθειες που σας βοηθούν να χαλαρώσετε το  βράδυ πριν πάτε για ύπνο.

Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ζεστό μπάνιο, ένα ελαφρύ γεύμα ή λίγα λεπτά διάβασμα ενός βιβλίου.

4. Διατηρείστε μια σταθερή ώρα αφύπνισης κάθε πρωί.

5. Προσπαθείτε να κοιμάστε επαρκώς το βράδυ σε τακτική βάση.

6. Αποφεύγετε να κοιμάστε κατά τη διάρκεια της ημέρας αν μπορείτε.

7. Δημιουργείστε και κρατήστε ένα σταθερό πρόγραμμα.

8. Χρησιμοποιείτε το κρεβάτι μόνο για ύπνο και sex!

9. Mην πίνετε καφέ από το μεσημέρι και μετά.

10. Αποφύγετε οποιοδήποτε αλκοολούχο ποτό τις τελευταίες ώρες πριν από την ώρα της νυχτερινής κατάκλισης.

Ίσως πιστεύετε ότι ένα ποτήρι κρασί πριν τον ύπνο, θα σας βοηθήσει να αποκοιμηθείτε. Το αλκοόλ όμως παρόλο που μπορεί να σας βοηθήσει να αποκοιμηθείτε πιο γρήγορα, είναι πολύ πιθανόν ότι θα σας οδηγήσει σε συχνές αφυπνίσεις.

11. Μην καπνίζετε πριν πάτε για ύπνο.

Η νικοτίνη είναι ουσία διεγερτική και για το λόγο αυτό μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο σας.

12. Αποφεύγετε να πηγαίνετε στο κρεβάτι νηστικοί αλλά επίσης αποφεύγετε και την κατανάλωση μεγάλων γευμάτων.

Το αίσθημα της πείνας μπορεί να σας ξυπνήσει αργότερα, ενώ ένα βαρύ μεγάλο γεύμα μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο σας προκαλώντας αναγωγές του περιεχομένου του στομάχου.

Καταναλώστε ένα ελαφρύ γεύμα, όπως γιαούρτι, γάλα, δημητριακά.

13. Αποφύγετε την πολύ κουραστική άσκηση πριν πάτε για ύπνο.

Είναι καλό να ασκείστε σε καθημερινή βάση, αλλά η καλύτερη ώρα για όσους εργάζονται το πρωί, είναι νωρίς το απόγευμα.

14. Αποφύγετε τα υπνωτικά χάπια, ή χρησιμοποιείστε τα με προσοχή.

Οι περισσότεροι γιατροί δεν συνταγογραφούν υπνωτικά χάπια για περίοδο μεγαλύτερη των τριών εβδομάδων.

15. Φροντίστε το δωμάτιό σας να είναι ήσυχο, σκοτεινό και δροσερό.

*ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Μ. ΠΗΓΑΚΗΣ, MD, BSc, MSc(c)

ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ – ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ

ΙΑΤΡΟΣ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Δ/ΝΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ CRETA INTERCLINIC

Τηλέφωνα επικοινωνίας 2815107970 και 6940275080

email: k_pigakis@yahoo.gr. 

Ιστοσελίδα: http://www.breatheasy.gr

Facebook: https://www.facebook.com/kospigMD/?fref=ts