Το έγκλημα
Αυτά είναι: α) η κρίση του θεσμού του γάμου και της οικογένειας, β) το δημογραφικό και γ) η φυγή των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. Κι αν η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα είναι το εγκληματικό αποτέλεσμα της άφρονος πολιτικής που ακολουθήθηκε και ακολουθείται, έγκλημα- και μάλιστα τριπλό- είναι και τα τρία προβλήματα στα οποία αναφέρθηκα. Έγκλημα για το μέλλον της χώρας μας και για τις δυνατότητες ανάκαμψής της.
Είναι γνωστό ότι, τα τελευταία χρόνια ο θεσμός του γάμου και η οικογένεια διέρχονται μια σοβαρή κρίση. Οι νέοι ή διστάζουν να παντρευτούν ή επιλέγουν να μην παντρεύονται και παρατηρείται το φαινόμενο, νέοι άνθρωποι, που θα μπορούσαν να έχουν δημιουργήσει οικογένεια, να ζουν με τους γονείς τους ή να συζούν με ένα ή μια σύντροφο (η λ. σύζυγος τείνει να εξαφανιστεί από το λεξιλόγιο), και μάλιστα χωρίς να σκέφτονται να αποκτήσουν παιδιά. Το επιδιωκόμενο γι’ αυτούς είναι απλώς το «να περνούμε καλά», όπου το «περνώ καλά» σημαίνει όχι δεσμεύσεις, όχι παιδιά και ευθύνες, ελευθερία κινήσεων. Πρόκειται για μια στάση και μια επιλογή που έχει ως άλλοθι την οικονομική στενότητα, δίχως όμως και να οφείλεται κατά κύριο λόγο σ’ αυτήν. Η τάση αυτή τείνει να γίνει μόδα και συναντά κανείς πολλά ζευγάρια που απλώς συζούν, ενώ οι γονείς τους συχνά κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία και αποδέχονται αυτή την ερμαφρόδιτη κατάσταση. Από την άλλη μεριά και ο θεσμός του γάμου περνά μια πολύ σοβαρή κρίση, καθώς τα μισά σχεδόν ζευγάρια, που παντρεύονται είτε με θρησκευτικό είτε με πολιτικό γάμο, φτάνουν ύστερα από λίγα χρόνια στο διαζύγιο, παραβλέποντας την ύπαρξη παιδιών και όλα τα προβλήματα που ακολουθούν αυτή τους την πράξη.
Πού οφείλονται άραγε αυτά τα σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα; Θεωρώ ότι, εκτός της οικονομικής κρίσης που σαφώς έχει επηρεάσει τις επιλογές των ανθρώπων, κι άλλοι παράγοντες (κοινωνικοί, πνευματικοί και ψυχολογικοί) έχουν παίξει το ρόλο τους, όπως η ελευθεριότητα των ηθών, η σεξουαλική απελευθέρωση, η γυναικεία χειραφέτηση και οικονομική ανεξαρτησία, τα πρότυπα που προβάλλει η τηλεόραση, η διάχυση της πληροφορίας μέσω του διαδικτύου, ο ατομικισμός, η υποχώρηση του ρόλου της Εκκλησίας κ.ά. Ο σύγχρονος Έλληνας, και δη ο νέος, ζώντας μέσα σ’ αυτό το πλέγμα των παραγόντων, όπου οι ηθικοί φραγμοί έχουν ατονήσει, όπου όλα γύρω του κραυγάζουν «να ζήσει τη ζωή του», όπου η σεξουαλική απελευθέρωση είναι γεγονός, δεν καταλαβαίνει το λόγο για τον οποίο πρέπει να παντρευτεί και να κάμει οικογένεια. Κι αν σκεφτεί να το πράξει, διαρκώς το αναβάλλει, θέλοντας πρώτα να «περάσει καλά», «να ζήσει τη ζωή του» ή και βλέποντας ότι οι γάμοι που διαλύονται είναι πάρα πολλοί.
Η κρίση του θεσμού του γάμου και της οικογένειας συνδέεται στενά με το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, το οποίο βαίνει αυξανόμενο, σε σημείο μάλιστα που, όπως έχει υπολογιστεί, σε είκοσι με τριάντα χρόνια ο ελληνικός πληθυσμός θα έχει μειωθεί κατά τρία και πλέον εκατομμύρια, δηλαδή θα κυμαίνεται περί τα επτά εκατομμύρια. Το δημογραφικό είναι αυτή τη στιγμή το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας και κανείς δεν πράττει το παραμικρό γι’ αυτό. Είναι σαν να θέλουμε η χώρα μας σε λίγα χρόνια να περάσει στα χέρια των γειτόνων μας, που αυξάνονται διαρκώς πληθυσμιακά και εποφθαλμιούν και διεκδικούν εδάφη ελληνικά. Ήδη ο «σουλτάνος»Ερντογάν παρότρυνε τους Τούρκους να αποκτούν όχι τρία αλλά πέντε παιδιά, επειδή στα μακρόπνοα σχέδιά του είναι μια ισλαμική Ευρώπη. Ό, τι, δηλαδή, δεν κατάφεραν οι Τούρκοι (και το Ισλάμ γενικώς) με τα όπλα, ίσως το κατορθώσουν με τη δημογραφική έκρηξη που θα ακολουθήσει. Και το πρώτο θύμα πολύ πιθανόν να είναι η μικρή και φτωχή Ελλάδα.
Είναι όμως και το τρίτο έγκλημα, αυτό που αφορά τη φυγή των νέων από την Ελλάδα. «Σύμφωνα με σχετικές εκτιμήσεις, 550.000 Έλληνες με υψηλά προσόντα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης μετανάστευσαν στο εξωτερικό (Ευρωπαϊκή Ένωση και Β. Αμερική) την περίοδο 1998 – 2007 (OECD 2008), ενώ πάνω από 150.000 Έλληνες επιστήμονες -όλων των ηλικιών- έχουν μεταναστεύσει από το 2010 έως το 2013 σε περισσότερες από 70 χώρες του κόσμου. Η έρευνα της Endeavor Greece (2015) κάνει λόγο για πάνω από 200.000 Έλληνες, οι περισσότεροι των οποίων κάτω των 35 ετών, που έχουν φύγει από τη χώρα από την έναρξη της κρίσης και εργάζονται στο εξωτερικό. Όσοι φεύγουν έχουν συνήθως πολλαπλά πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά, ενώ βρίσκουν δουλειές πάνω στο αντικείμενο των σπουδών τους: το 73% έχει μεταπτυχιακό τίτλο, το 51% έχει διδακτορικό και το 41% κατέχει τουλάχιστον έναν τίτλο σπουδών από ένα από τα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου», γράφει η Κυριακή Ηλ. Καυκά (indeepanalysis.gr/analyseis/arthra). Όπως σημειώνει η ίδια, «Οι οκτώ από τους δέκα που έχουν φύγει εξακολουθούν να μένουν στο εξωτερικό. Έτσι, η πλειοψηφία αυτών που φεύγουν εκτός συνόρων, το κάνουν σε αναζήτηση καλύτερων οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών. Το πρόβλημα φαίνεται να οφείλεται κυρίως στη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, η οποία δε δημιουργεί ζήτηση για ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου.»(αυτόθι). Είναι, λοιπόν, εύλογο να διερωτάται κανείς αν, με μια τέτοια αιμορραγία από το σώμα της Ελλάδας, είναι δυνατόν να δει η χώρα καλύτερες μέρες.
Υπάρχει λύση στα προβλήματα αυτά; Με τις τωρινές συνθήκες, το θεωρώ πολύ δύσκολο έως αδύνατο. Διότι το πρόβλημα είναι ότι οι Έλληνες πολιτικοί δεν είχαν, κι ούτε φαίνεται να έχουν τώρα, ένα ξεκάθαρο όραμα για την Ελλάδα, γεγονός που από μόνο του μαρτυρεί ότι η λύση βρίσκεται πολύ μακριά. Όταν το πολιτικό πρόβλημα της χώρας το πολιτικό της προσωπικό δεν μπορεί να το λύσει και η χώρα ταξιδεύει σαν μεθυσμένο καράβι, δίχως πυξίδα, δίχως πανιά, με καπετάνιο άπειρο, που δεν γνωρίζει τις ιδιοτροπίες των ανέμων, με πλήρωμα που φιλονικεί (η εικόνα είναι ειλημμένη από την «Πολιτεία»του Πλάτωνα), τότε και το οικονομικό θα παραμένει άλυτο και όλα θα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Όταν η Παιδεία υποβαθμίζεται διαρκώς, όταν το σχολείο είναι ανυπόληπτο από γονείς και παιδιά και από την ίδια την κοινωνία, τότε το «άλας»έχει ήδη «μωρανθεί». Υπάρχει, βέβαια, η Εκκλησία, η οποία προσπαθεί να στηρίξει το θεσμό της οικογένειας και του γάμου, που μιλάει για όρια της ελευθερίας και αγάπη προς την πατρίδα, αλλά πώς να ακουστεί, όταν όλα τα προηγούμενα χρόνια θεσμοί σαν αυτό της οικογένειας και έννοιες σαν αυτή της πατρίδας είχαν διαστραφεί στις συνειδήσεις, καθώς είχαν χρησιμοποιηθεί από μεν τη Δεξιά για κομματικούς-ψηφοθηρικούς λόγους, από δε την Αριστερά για να τους σπιλώσει ως θεσμούς της «συντήρησης». Χρειάζονται, λοιπόν, επιπλέον σημαντικές παρεμβάσεις από τη μεριά της Πολιτείας, ώστε να στηριχθεί εμπράκτως η οικογένεια, να γεννιούνται παιδιά και να πάψει η χώρα μας να είναι χώρα γερόντων και συνταξιούχων (το μόνο όραμα που έχει μείνει στον Έλληνα είναι πότε θα πάρει τη σύνταξή του). Χρειάζεται να δούμε την κρίση ως ευκαιρία και να στηριχθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία και όλες οι καινοτόμες δράσεις των νέων ανθρώπων. Είναι ανάγκη να υποστηριχθεί και να αναπτυχθεί η έρευνα με κονδύλια, που θα επιτρέψουν στους νέους να μείνουν στη χώρα και σε όσους είναι εκτός να επιστρέψουν. Πρέπει το σχολείο να ξαναβρεί το ρόλο του, όχι μόνο ως ο χώρος απόκτησης τεχνικών γνώσεων και δεξιοτήτων για την επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά και ως χώρος εμπνοής των αξιών του πνεύματος. Η χώρα χρειάζεται μια νέα αισιοδοξία, που μόνο νέοι άνθρωποι μπορούν να της δώσουν. Αλλιώς θα παραδέρνουμε στα κύματα της μιζέριας και του πεσιμισμού, ζώντας τις συνέπειες ενός εγκλήματος για το οποίο μάλιστα δεν υπήρξε ποτέ τιμωρία.
Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης