Οσοι βρέθηκαν στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ίσως εξεπλάγησαν στη θέα δύο ομάδων ανθρώπων που επιχειρηματολογούσαν έντονα σχετικά με την ορθή μετάφραση της λέξης «mongole» από γαλλικό λογοτεχνικό κείμενο στα ελληνικά, ενώ σε άλλο πηγαδάκι το κοινό διχάστηκε εκ νέου μεταξύ της έκφρασης «εκτενή υπόγεια» και «δαιδαλώδη κελάρια» σε μια άλλη μετάφραση. Μικρή ίσως η νοηματική απόσταση για τους αμύητους, αλλά όσοι συμμετείχαν στην εν λόγω εκδήλωση του The Language Project έχουν πλέον κολλήσει το «μικρόβιο» της μετάφρασης, που ο μύθος τη θέλει είτε πιστή είτε όμορφη... Το ευφάνταστο The Language Project υπήρξε μία από τις πρωτοβουλίες στον χώρο του πολιτισμού που επιχορηγήθηκαν από το πρόγραμμα Start του Ιδρύματος Bosch, το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε Θεσσαλονίκης και την Ομοσπονδιακή Ενωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων. Στο πρώτο στάδιο επελέγησαν 30 προτάσεις και οι επικεφαλής τους παρακολούθησαν προγράμματα πολιτιστικής διαχείρισης σε αντίστοιχους οργανισμούς της Γερμανίας. 

Αμα τη επιστροφή τους, 12 εξ αυτών έλαβαν υποτροφία για να δώσουν σάρκα και οστά σε ιδέες που κάλυπταν μια ευρεία γκάμα ενδιαφερόντων: καταγραφή της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς (The sound of Kythera), την τέχνη του videodance (Inner Movers), την τέχνη του δρόμου (Street Art Festival Thessaloniki), την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου Νεώσοικων της Ζέας στον Πειραιά (The Urban Game) κ.ά. «Στηρίξαμε 12 δημιουργικούς Ελληνες και τώρα κάνουμε νέα ανοιχτή πρόσκληση έως τις 31 Μαΐου για άλλες 30 υποτροφίες», λέει στην «Κ» η κ. Μαρία-Λουίζα Λεοπόδη, εκ μέρους του γερμανικού οργανισμού, κατά την τελετή λήξης του πρώτου κύκλου. «Ηθελα να ανοίξω το επάγγελμα του μεταφραστή στην κοινωνία, να πάψει να είναι μια ανώνυμη φιγούρα πίσω από τον υπολογιστή», εξηγεί στην «Κ» η Βιολέττα Τσιτσιλιάνη, ιθύνων νους του The Language Project. Η ομάδα, που αποτελείται από μεταφραστές, διερμηνείς και εκπαιδευτικούς σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κέρκυρα, διοργάνωσε μια σειρά εκδηλώσεων, έτσι ώστε το ευρύ κοινό να εξοικειωθεί με τη διαδικασία της μετάφρασης και να απομυθοποιήσει τη δυσκολία εκμάθησης ξένων γλωσσών. «Εγκαινιάσαμε τη συνεργατική μετάφραση: συγκεντρώθηκε μια ομάδα ανθρώπων που δεν γνώριζαν γερμανικά και όλοι μαζί κατόρθωσαν να μεταφράσουν ένα κείμενο», περιγράφει η μεταφράστρια, κ. Τσιτσιλιάνη. Οι συμμετέχοντες ενθουσιάστηκαν τόσο, που ορισμένοι εξ αυτών άρχισαν να μαθαίνουν γερμανικά, ενώ όλοι παραμένουν σε επικοινωνία και μεταφράζουν από κοινού. Το παρόν και το παρελθόν της ακριτικής Χίου έδωσε έμπνευση στη φιλόλογο Ματίνα Σολωμάκου, που δημιούργησε μαζί με μαθητές και καλλιτέχνες ένα ντοκιμαντέρ με άξονα την προσφυγιά. «Ηθελα να ωθήσω τους μαθητές να εμβαθύνουν στο προσφυγικό, το οποίο συνδεόταν ανέκαθεν με το νησί μας», διηγείται στην «Κ» ακόμα μία υπότροφος του Start, η φιλόλογος Ματίνα Σολωμάκου. Εως τότε, τα παιδιά της Χίου είχαν οπτική επαφή με τους ανθρώπους που έφθαναν στο νησί, αλλά η αλληλεπίδραση ήταν τελείως επιδερμική. Το Mosaic Project υλοποιήθηκε από 25 μαθητές γυμνασίου και λυκείου στο ακριτικό χωριό Νένητα.

Με την καθοδήγηση της κινηματογραφίστριας Ελενας Μαργαριτίδη, οι Χιώτες μαθητές συνομίλησαν με συνομηλίκους Σύρους, ενώ πήραν συνεντεύξεις από ηλικιωμένους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τους απογόνους τους. «Ενας Σύρος, εγκατεστημένος από τη δεκαετία του ’90 στη Χίο, μας μετέφραζε και λειτουργούσε ως πολιτισμικός μεσολαβητής», περιγράφει. «Τώρα, πολλοί από τους πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ μας, που ονομάσαμε “Belsara” (καθ’ οδόν), έχουν φύγει από την Ελλάδα, διατηρούμε επαφή μέσω του Διαδικτύου». Το προσφυγικό ήταν το επίκεντρο και των παράλληλων δράσεων, ενός κινηματογραφικού εργαστηρίου και μιας διάλεξης ιστορικού. Τα οφέλη από το πρότζεκτ ήταν πολλά: ανέδειξε παιδιά «με μεγάλο ταλέντο» και δημιούργησε σε όλους τη διάθεση προσφοράς στον πλησίον. «Αρχισαν να συμβάλουν εθελοντικά στη διανομή συσσιτίου, στη συλλογή ρούχων και στη λειτουργία του παιδότοπου».