Σε μια σπουδαία ανακάλυψη ενδέχεται να καταλήξει η εκτίμηση του επίτιμου έφορου βυζαντινών αρχαιοτήτων κ. Μιχάλη Ανδριανάκη ότι η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας και της Αγίας Αικατερίνης από την εκκλησία της Παναγίας στο χωριό Τσιβαράς Αποκορώνου είναι πιθανότατα ,έργο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου.

Μετά από αρκετά χρόνια έρευνας, ανακοινώθηκε στο πρόσφατο συνέδριο για το Αρχαιολογικό Έργο της Κρήτης στο Ρέθυμνο, ότι η εικόνα μπορεί ενδεχομένως να θεωρηθεί ως το πρωιμότερο έργο του μεγάλου Κρητικού ζωγράφου, πριν αυτός αναχωρήσει από την Κρήτη για την Ιταλία και στην συνέχεια για την Ισπανία. Τίποτε ωστόσο δεν είναι βέβαιο αν δεν ολοκληρωθεί η έρευνα των αρχαιολόγων.

Όλα άρχισαν το 2004 όταν τα δύο κομμάτια της αυθεντικής εικόνας αφαιρέθηκαν από το τέμπλο του ναού καθώς σε επίσκεψη του ο τότε έφορος αρχαιοτήτων Χανίων κ. Μιχάλης Ανδριανάκης αξιολόγησε τη σπουδαιότητα τους και την ανάγκη περεταίρω έρευνας και συντήρησης. Στη θέση των αυθεντικών έργων τοποθετήθηκαν αντίγραφα και η διαδικασία της συντήρησης άρχισε και εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς. Τα τεχνοτροπικά και τα τεχνικά δεδομένα που προκύπτουν από την αρχαιολογική, και την εργαστηριακή έρευνα, κάνουν αρκετά ισχυρή την πιθανότητα να θεωρηθεί ως ένα έργο του Ελ Γκρέκο.

Σύμφωνα με τον κ. Ανδριανάκη, «η εικόνα έχει μια εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στην παραδοσιακή τεχνοτροπία και τη δυτική. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο ζωγράφος έχει ενσωματώσει στο καλλιτεχνικό του ιδίωμα δυτικά χαρακτηριστικά όπως είναι το χέρι του Χριστού που ευλογεί, το πρόσωπο της Αγίας Αικατερίνης και το χέρι της με τη χαρακτηριστική κίνηση των δύο δακτύλων , το πρόσωπο του Χριστού στην παράσταση, που είναι κοντινό με το πρόσωπο εικόνας που εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη και έχει την υπογραφή του Θεοτοκόπουλου». Ο επίτιμος έφορος βυζαντινών αρχαιοτήτων αναφέρεται και σε επιμέρους λεπτομέρειες όπως στον τρόπο με τον οποίο είναι σχεδιασμένα τα ρούχα και ο φωτισμός της εικόνας καθώς και σε άλλα που προκύπτουν από την υπέρυθρη φωτογράφηση.

Η εικόνα είναι ανυπόγραφη καθώς έχει αποκοπεί το τμήμα που πιθανώς έφερε την υπογραφή και ως εκ τούτου η απόδοση σε συγκεκριμένο ζωγράφο είναι αρκετά περίπλοκη. Σύμφωνα πάντως με τον κ. Μιχάλη Ανδριανάκη, στοιχεία που να αποκλείουν την απόδοση στον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο δεν υπάρχουν, ενώ υπάρχουν πολλά που την ενισχύουν".

Ο κ. Κώστας Βροντάκης, επίτροπος του ιερού ναού της Παναγίας στον οποίο βρισκόταν η εικόνα, κομμένη στα δύο αισιοδοξεί οι έρευνες να επιβεβαιώσουν τις εκτιμήσεις και η εικόνα να πάρει τη θέση που της αξίζει ώστε να μπορεί ο καθένας να τη θαυμάσει. Ο ίδιος τόνισε ότι για πάρα πολλά χρόνια ουδείς στο χωριό είχε παρατηρήσει το παραμικρό, γι αυτό και τα δύο τμήματα της εικόνας ήταν απροστάτευτα, φθαρμένα, ξεθωριασμένα και μάλιστα έφεραν ίχνη λαδιού από τα καντήλια της εκκλησίας.

Αυτό, όπως είπε ήταν και ο λόγος για τον οποίο σώθηκαν εν τέλει, καθώς θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα είχαν γίνει στόχος αν ήταν γνωστή η αξία τους. Ο κ. Βροντάκης εξήγησε επίσης ότι για να χωρέσει η εικόνα στο τέμπλο την εποχή που τοποθετήθηκε ,γύρω στο 1800, ο τότε επίτροπος την έκοψε στα δύο και μάλιστα αφαίρεσε και το κάτω μέρος της στο οποίο πολύ πιθανόν υπήρχε και η υπογραφή του καλλιτέχνη.

Οι ερευνητές εργάζονται πλέον πάνω στη δεύτερη φάση της συντήρησης της εικόνας ενώ θα συνεχιστεί και η εργαστηριακή έρευνα, προκειμένου να βγει το τελικό πόρισμα. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να δοθούν στη δημοσιότητα τα πρακτικά του πρόσφατου συνεδρίου στο Ρέθυμνο και με βάση αυτά θα αρχίσει επιστημονικός διάλογος.

Σε ανάρτηση του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης ο επίτιμος έφορος βυζαντινών αρχαιοτήτων Κρήτης κ. Μιχάλης Ανδριανάκης δίνει διευκρινήσεις για την εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας και Αγίας Αικατερίνης. «Η εικόνα είναι ανυπόγραφη και ως εκ τούτου η απόδοση σε συγκεκριμένο ζωγράφο, αρκετά περίπλοκη. Τόσο τα τεχνοτροπικά, όσο και τα τεχνικά δεδομένα, που προκύπτουν από την αρχαιολογική όσο και την εργαστηριακή έρευνα, κάνουν αρκετά ισχυρή την πιθανότητα να θεωρηθεί ως ένα έργο από την πρώιμη περίοδο του μεγάλου ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, πριν φύγει από την Κρήτη. Και αυτό είπαμε στις ανακοινώσεις μας και τίποτε περισσότερο» σημειώνει ο κ. Ανδριανάκης.

Προσθέτει δε ότι επειδή η πρώιμη περίοδος δραστηριότητας του ζωγράφου στην Κρήτη-με τη ραγδαία εξέλιξή του-είναι ελάχιστα γνωστή, αντίθετα με τις επόμενες στην Ιταλία και την Ισπανία, το θέμα είναι αρκετά σύνθετο και υπάρχει ακόμη αρκετή δουλειά σε επίπεδο έρευνας. «Η συνέχιση της έρευνας και ο γόνιμος επιστημονικός διάλογος, που άρχισε στη Συνάντηση και θα συνεχιστεί, θα λύσουν το θέμα οριστικά» καταλήγει ο κ. Ανδριανάκης.

neakriti.gr