Σκλήρυνση κατά πλάκας και φυσιοθεραπεία
Το πιο κοινό σύμπτωμα της νόσου είναι η κόπωση και οι κινητικές διαταραχές.
Δεν υπάρχει κάποιο φάρμακο που να θεραπεύει την νόσο, αλλά υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες που μπορούν να τροποποιήσουν την εξέλιξη της νόσου. Πολλά από τα συμπτώματα της σκλήρυνσης μπορούν επιτυχώς να ελεγχθούν και να θεραπευτούν.
Στο παρελθόν, οι ασθενείς παροτρύνονταν να απέχουν από κάθε μορφής άσκηση, με την αιτιολογία ότι τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονταν εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος. Η απαγόρευση στο άτομο να συμμετέχει σε οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστημα, τη φυσική κατάσταση, την δύναμη, την οστική μάζα και την κινητικότητα. Σήμερα πιστεύουμε πως η σωστά καθοδηγούμενη άσκηση μπορεί να έχει βελτίωση στις λειτουργίες των ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας.
Με την εμφάνιση των συμπτωμάτων, επέρχεται προοδευτική αποδυνάμωση, κόπωση και κατ επέκταση δυσκολία σε λειτουργικό επίπεδο. Η αναπνευστική ικανότητα είναι άρτια συνδεδεμένη με την λειτουργικότητα. Η βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας σε οποιοδήποτε επίπεδο μπορεί να αυξήσει την αερόβια ικανότητα σε πολλά άτομα σε αυτόν τον πληθυσμό. Ο συνδυασμός καθοδηγούμενης άσκησης με φυσιοθεραπευτική παρέμβαση παρέχει στατιστικά σημαντική θετική επίδραση στη φυσική επίπτωση της ΣΚΠ και στην βελτίωση των συμπτωμάτων της κόπωσης (Garrett, M. Et al, 2012). Από έρευνα των Klefbeck και Nedjad το 2003 διαπιστώθηκε αύξηση της δύναμης των αναπνευστικών μυών λόγω άσκησης, μετά από πρόγραμμα 10 εβδομάδων. Σημαντικό είναι πως τα αποτελέσματα των ασκήσεων παρέμειναν ακόμη και ένα μήνα μετά τη λήξη του προγράμματος.
Εποπτευόμενα και προοδευτικά αυξανόμενης έντασης προγράμματα μυϊκής ενδυνάμωσης, μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στην ποιότητα ζωής των ατόμων με ΣΚΠ (Giacobbi PR Jr, Dietrich F, Larson R, White LJ, 2012). Στην συγκεκριμένη μελέτη το πρόγραμμα διήρκησε 4 μήνες και όλοι οι συμμετέχοντες δήλωσαν βελτίωση στη βάδιση, στη μυϊκή δύναμη και την αντοχή. Επίσης ανέφεραν αύξηση της απόδοσης στις εργασίες της καθημερινής τους ζωής.
Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην καλά εκτέλεση κινητικών δεξιοτήτων είναι η προσοχή, η οποία έχει σχέση με την αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος (Mohsen Shafizadeh, Geoffrey K. Platt, Baharak Mohammadi, 2013). Μια πτυχή της προσοχής είναι η κατανομή των κινήσεων στο χώρο σε διαφορετικές απαιτήσεις έργου. Για να σχεδιαστεί και να γίνει η επιλογή της απάντησης σε ένα ερέθισμα πρέπει η πληροφορία να μεταφερθεί μέσω των νευρώνων και να γίνει η επεξεργασία της.
Η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει και να προσαρμόζεται ανάλογα με τις απαιτήσεις λέγεται πλαστικότητα του εγκεφάλου. Οι νευρώνες που εμπλέκονται περισσότερο σε μια δεξιότητα μάθησης για παράδειγμα, τροποποιούνται με βάση τις πληροφορίες που δέχονται.
Στην εκπαίδευση αυτών των ατόμων με βλάβη των νευρώνων, δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις δραστηριότητες εξάσκησης. Η πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων αυτών προάγει την δημιουργία νευρικών συνάψεων. Εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα (π.χ. cues) βοηθούν στη καλύτερη προσαρμογή του εγκεφάλου σε μια δραστηριότητα όπως είναι το περπάτημα (Mohsen Shafizadeh et al, 2013). Όσο πιο δύσκολη είναι μια δραστηριότητα (απαίτηση) τόσο πιο εύκολα και γρήγορα αφομοιώνεται.
Η εκπαίδευση για τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη πλαστικότητα του εγκεφάλου μπορεί να βελτιώσει την μειωμένη λειτουργικότητα και την άτακτη συνδεσιμότητα των νευρώνων (Tomassini V et al, 2011).
Κάθε άτομο είναι διαφορετικός οργανισμός, με διαφορετικές συνήθειες και τρόπο ζωής. Τα συμπτώματα της νόσου εκδηλώνονται σε διαφορετική μορφή και ρυθμό. Έτσι λοιπόν είναι σημαντικό, το φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα να είναι άρτια συνδεδεμένο με τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τις προοπτικές του κάθε ατόμου ξεχωριστά και προσαρμοσμένο στο επίπεδο φυσικής του κατάστασης. Τα προγράμματα εξάσκησης να είναι κατάλληλα σχεδιασμένα και άμεσα τροποποιήσιμα σε ασφαλές περιβάλλον χωρίς έντονες αλλαγές της θερμοκρασίας. Ο βαθμός δυσκολίας να είναι τέτοιος έτσι ώστε να μην προκαλείται υπερβολική κόπωση και κατ επέκταση διακοπή της μετάδοσης πληροφοριών μέσω των νευρώνων. Μιλάμε δηλαδή για ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων και δραστηριοτήτων με την απαραίτητη συστηματική ενεργή συμμετοχή στα προγράμματα εξάσκησης και την καλή συνεργασία εμπιστοσύνης με τον εκπαιδευτή.
Οι λειτουργικές δραστηριότητες προάγουν τον νευρομυϊκό συντονισμό, εκπαιδεύουν ολόκληρο το σώμα να προσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις. Βελτιώνουν την ισορροπία και μαθαίνουν στο άτομο να εκτελεί δεξιότητες προάγοντας την ανεξαρτησία του και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του.
Σαββάκης Γιάννης
Φυσιοθεραπευτής