Εγγραφείτε δωρεάν στο Newsletter του Creteplus.gr και διαβάστε τις 10 σημαντικότερες ειδήσεις της εβδομάδας.
Δεν έχετε συμπληρώσει το email σας ή το email που δηλώσατε δεν είναι έγκυρο.


Ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο από το Crete Plus



Οβελίας, αρνάκι, τσουρέκι και άλλες λέξεις του Πάσχα

Οβελίας, αρνάκι, τσουρέκι και άλλες λέξεις του Πάσχα

Ελλάδα | 18/04/2014 - 21:08
Οβελίας, αρνάκι, τσουρέκι και άλλες λέξεις του Πάσχα
Η ιστορία λέξεων όπως οβελίας, αρνάκι και τσουρέκι...

Και πρώτα-πρώτα το ίδιο το Πάσχα, που είναι λέξη άκλιτη, δάνειο από το αραμαϊκό pasha και αυτό από το εβραϊκό pesah (πέσαχ είναι το σημερινό εβραϊκό Πάσχα), από τον αόριστο ενός ρήματος που σημαίνει «αυτός προσπέρασε». Και το «προσπέρασε» μας πηγαίνει στην Παλαιά Διαθήκη, στην Έξοδο, όπου στη δέκατη πληγή του Φαραώ ο άγγελος Κυρίου θανάτωσε τους πρωτότοκους γιους των Αιγυπτίων· πέρασε γραμμή τα σπίτια και έσπειρε τον όλεθρο, είχε όμως προηγουμένως ειδοποιήσει τους Εβραίους, να σφάξουν ένα αρνάκι και να βάψουν την πόρτα του σπιτιού τους για να τα προσπεράσει. Ή, όπως το λέει στην Έξοδο: και παρελεύσεται κύριος πατάξαι τους Αιγυπτίους και όψεται το αίμα επὶ της φλιάς και επ’ αμφοτέρων των σταθμών͵ και παρελεύσεται κύριος την θύραν και ουκ αφήσει τον ολεθρεύοντα εισελθείν εις τας οικίας υμών πατάξαι. Άγρια πράγματα τα παλαιοδιαθηκικά, αλλά από εκεί θαρρώ προήλθε το αρνάκι που σουβλίζουμε –βέβαια με νέα σηματοδότηση μετά τη σταύρωση του Χριστού που ήταν ο αμνός ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου.

Το Πάσχα το λέμε και Λαμπρή, μια και είναι η μεγαλύτερη γιορτή, και παρόμοια ονομασία υπάρχει στα βουλγάρικα, όπου επισήμως το Πάσχα λέγεται βελικντέν, δηλαδή «μεγάλη μέρα», ενώ στους δυτικούς σλάβους λέγεται συχνά «μεγάλη νύχτα» (π.χ. Wielkanoc στα πολωνικά και αναλόγως στα σλοβένικα ή στα τσέχικα). Στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες η ονομασία προήλθε από το ελληνικό, συνήθως μέσω λατινικών, αν και στα αγγλικά έχουμε easter, που προέρχεται από μια παγανιστική γιορτή προς τιμήν μιας τευτονικής θεάς της άνοιξης και του φωτός, της ανατολής του ήλιου (άλλωστε east είναι η ανατολή). Κάτι ανάλογο ισχύει και στα γερμανικά (Ostern).

Το φετινό Πάσχα πέφτει στη μέση περίπου της περιοχής ημερομηνιών του (οι πιθανές ημερομηνίες του ορθόδοξου Πάσχα πηγαίνουν από 4 Απριλίου έως 8 Μαΐου) και συμπίπτει με το καθολικό, κάτι που επίσης είχε συμβεί το 2010 και το 2011, και θα ξανασυμβεί το 2017.  Δεν έχω χώρο να αναπτύξω τον τρόπο υπολογισμού, που άλλωστε είναι μάλλον περίπλοκος και γι’ αυτό η εκκλησία κάθε χρόνο βγάζει το πασχάλιον του σωτηρίου έτους τάδε, το οποίο αναφέρει όλες τις κινητές γιορτές –και από εκεί βγήκε και η φράση «έχασε τα πασχάλια του» που τη λέμε όταν κάποιος έχει περιέλθει σε πλήρη σύγχυση. Και επειδή το Πάσχα έχει συνδεθεί αξεχώριστα με τα κόκκινα αυγά, η παροιμιακή αυτή φράση συμφύρθηκε με την άλλη που λέει «έχασε τ’ αυγά και τα καλάθια», για όποιον έχει πάθει μεγάλη ζημιά, κι έγινε «έχασε τ’ αυγά και τα πασχάλια», που εκ πρώτης όψεως είναι «λάθος» αλλά απόλυτα εύλογο.

Πέρα από τα αυγά, το Πάσχα έχουμε και τον οβελία. Οβελίας αρχικά ήταν οτιδήποτε ψήνεται στη σούβλα (ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές κάνει λόγο για οβελίαν άρτον, ψωμί στη σούβλα), αλλά έχει επικρατήσει πια να τη λέμε για το αρνάκι. Η λέξη οβελός για τη σούβλα είναι αρχαία, ήδη ομηρική: οι ήρωες του Ομήρου κατ’ επανάληψη παρουσιάζονται να κόβουν κρέατα και να τα περνούν σε οβελούς. Και επειδή κάποτε θα χρησιμοποιήθηκαν μικροί οβελοί από μέταλλο ως μονάδες συναλλαγής, υπήρχε στην Αθήνα το νόμισμα οβολός που ήταν το ένα έκτο της δραχμής. Και με τον εξαίσιο συντηρητισμό της γλώσσας, δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά, κι ας έχει στο μεταξύ καταργηθεί η δραχμή, ακόμα μας ζητούν να συνεισφέρουμε τον οβολό μας (όταν δεν μας τον παίρνουν δηλαδή, με το έτσι θέλω και με φοροεπιδρομές, και όχι μόνο τον οβολό αλλά και το πεντοχίλιαρο).

Βέβαια, ο οβελίας είναι λέξη αναστημένη από τους λογίους. Η σούβλα, πάλι, είναι δάνειο λατινικό (από το subula), λέξη που εμφανίζεται ήδη από τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη γραμματεία σε διάφορες περιγραφές βασανιστηρίων, και που επικρατεί εκτοπίζοντας τον οβελό. Υποκοριστικό της το σουβλάκι, που ήταν στην αρχή το καλαμάκι στο οποίο περνούσαν το κρέας (και δεν θα μπω στη διαμάχη Βορρά-Νότου για το αν είναι «λάθος» να λέμε σουβλάκι το φαγητό με τυλιχτή πίτα και γύρο).

Για το αρνάκι που σουβλίζουμε, τα είπαμε· ετυμολογικά η λέξη είναι αρχαία (αρνίον, ήδη της κλασικής εποχής, υποκοριστικό του αρήν, αρνός = πρόβατο, λέξη που είχε και δίγαμμα μπροστά και που παράγωγά της βρίσκουμε και σε επιγραφές της γραμμικής Β’), όπως τόσες άλλες λέξεις της δημοτικής που η καθαρεύουσα τις περιφρονεί. Ωστόσο, έχω την εντύπωση ότι δεν είναι πανελλήνιο έθιμο το σούβλισμα -στα σχόλιά σας μπορείτε να επισημάνετε όποιες περιοχές δεν σουβλίζουν.

Και θα κλείσουμε την περιδιάβαση με τη λαμπροκουλούρα ή το τσουρέκι, που ως λέξη είναι τουρκικό δάνειο (çörek, λέξη που αρχικά σήμαινε το στρογγυλό ψωμί αλλά και άλλα στρογγυλά αντικείμενα). Παρόμοιες λέξεις (και γλυκίσματα) υπάρχουν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, μέχρι τα αρμένικα, όπου το λαμπρόψωμο λέγεται cheoreg και βάζουν μέσα και νόμισμα. Και πάλι, έχουμε τοπικές διαφορές: στην Κρήτη, πιθανώς και αλλού, λένε ή έλεγαν “κουλούρα” αυτό που οι Αθηνάιοι λένε “τσουρέκι”, και αντίστροφα λένε “τσουρέκια” αυτά που εμείς θα λέγαμε κουλούρια.

Λέξη πασχαλινή είναι βέβαια και η ανάσταση. Και καθώς η φετινή μεγαλοβδομάδα προμηνύεται να κρατήσει μήνες και χρόνια, η ευχή για καλή ανάσταση πρέπει να συνοδευτεί από την παραίνεση να κάνουμε όλοι μας κάτι γι’ αυτό.

sarantakos.wordpress.com


Συντάκτης: Newsroom CretePlus.gr


Αν θέλεις το πρόβλημα σου να ακουστεί, αν τα "στραβά και τα ανάποδα" που βλέπεις γύρω σου σε κάνουν να δυσανασχετείς, τότε...

Γίνε εσύ ο ρεπορτερ του CretePlus.gr.

Αν βρίσκεσαι στο δρόμο αποθήκευσε τους αριθμούς μας και στείλε μας τη φωτογραφία, το βίντεο ή το μήνυμα σου και δες το να ανεβαίνει άμεσα με εμάς αιχμή για την επίλυση του.

reporter@creteplus.gr 6932255686.

Δες το άρθρο σου στα "δικά σας ρεπορτάζ"



Ειδήσεις Ελλάδα

Πρόστιμο 250.000 ευρώ σε ινστιτούτο αισθητικής

Ανακοίνωση από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων

Κορωνοϊός: 246 «έσπασαν» την καραντίνα – Ανησυχία για χαλάρωση…

Το τελευταίο περιστατικό και τα μεγάλα πρόστιμα

Τα τρία στάδια του lockdown το καλοκαίρι

Έτσι θα γίνουν τα έκτακτα lockdown, σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο

9 νέα κρούσματα - 183 νεκροί συνολικά

Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων είναι 3.058

Κορωνοϊός: Το καλό και το κακό σενάριο για την Ελλάδα

Γιατί οι ειδικοί φοβούνται μία νέα έκρηξη

Στους 183 οι νεκροί από τον κορωνοϊό - Πέθανε 83χρονη

Αυξάνεται ο αριθμός των θυμάτων

Επίθεση με βιτριόλι: Τι λέει η οδηγός ταξί - Η περούκα, η…

Ραγδαίες εξελίξεις στην υπόθεση με το βιτριόλι

Ανοίγουν νωρίτερα τα γυμναστήρια -Σήμερα οι ανακοινώσεις

Πότε αναμένεται η επαναλειτουργία τους

Επίθεση με βιτριόλι: «Καθαρά» βίντεο και φωτογραφικά καρέ…

Τα επεξεργασμένα καρέ από τις κάμερες ασφαλείας

ΕΟΦ: Απαγόρευσε αντισηπτικό διάλυμα

Αποσύρονται από την αγορά τα προϊόντα

Ηλεία: Εγκεφαλικά νεκρή 27χρονη λίγο μετά τον τοκετό

Η Δώρα εργαζόταν μέχρι και τον έβδομο μήνα της εγκυμοσύνης της χωρίς να παρουσιάσει κανένα απολύτως πρόβλημα.

Κανένας θάνατος - 7 νέα κρούσματα στη χώρα

Κανένας θάνατος το τελευταίο 24ωρο - 2.915 συνολικά

Νομοσχέδιο – Παιδεία: Αλλαγές από το νηπιαγωγείο μέχρι…

Στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας - Όλες οι αλλαγές

Ρόδος: Ποιος ήταν ο νεκρός που έθαψαν… κατά λάθος - Σοκαρισμένη…

Εισαγγελική έρευνα για το… μακάβριο λάθος

Συντριβή ελικοπτέρου στο Ιόνιο: Εντοπίστηκαν τα συντρίμμια…

Μια 23χρονη στρατιωτικός ήταν το πρώτο θύμα η οποία, όπως είχε γράψει το neakriti, πριν το τραγικό συμβάν έπαιζε γκάιντα στη Σούδα.

Κορωνοϊός: 174 οι νεκροί στην Ελλάδα

Κατέληξε 78χρονος στο "Αττικόν"

Kάτω από το 1% του πληθυσμού ο πραγματικός αριθμός των κρουσμάτων

Οι εξελίξεις για τον Κορωνοϊό στη χώρα μας

Κεραμέως για σχολεία: Τι θα γίνει με το ολοήμερο - Ποια η…

"Το άνοιγμα των σχολείων δεν θα γίνει πριν την 1η Σεπτεμβρίου".

172 οι νεκροί από κορωνοϊό στην Ελλάδα - Πέθανε 82χρονη

Η γυναίκα νοσηλευόταν στον «Ευαγγελισμό»

Εκ περιτροπής εργασία: Από 1η Ιουνίου οι μειώσεις μισθών…

Σε νέο καθεστώς, χιλιάδες επιχειρήσεις και εργαζόμενοι από τον Ιούνιο - Αναλυτικά παραδείγματα

Γυμναστήρια, κινηματογράφοι: Ν' ανοίξουν νωρίτερα, μελετά…

Νωρίτερα να ξεκινήσει η τέλεση γάμων και λοιπές δεξιώσεις - Πιθανή ημερομηνία

Σύψας: Τώρα είναι η καταλληλότερη στιγμή να ανοίξουν τα…

Δεν μας τρομάζουν τα εισαγόμενα κρούσματα

Κορωνοϊός: Στους 170 οι νεκροί

Κατέληξε 91χρονη

Πρόστιμα μέχρι και 100.000 € στα σούπερ μάρκετ που δε δηλώνουν…

Η πλατφόρμα e-Καταναλωτής αναγράφει τις τιμές των προϊόντων σε όλα τα σούπερ μάρκετ

Κορωνοϊός: Στους 169 οι νεκροί στην χώρα μας

«Κατέληξε» ένας 79χρονος στο ΑΧΕΠΑ

Τσιόδρας: Βέβαιο ένα δεύτερο κύμα κορωνοϊού

Οι κλειστοί χώροι στους οποίους έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη μετάδοση του ιού

Θετικοί στον κορωνοϊό 2 διασώστες του ΕΚΑΒ – Σε καραντίνα…

Σήμερα το πρωί βγήκαν τα αποτελέσματα

«Restart Tourism»: Πότε «ανοίγει» ο τουρισμός – Από αυτές τις…

Πρόκειται για 19 χώρες που παρουσιάζουν καλά επιδημιολογικά στοιχεία, μέχρι στιγμής

Με κορωνοϊό οκτώ μηνών βρέφος στη ΜΕΘ του Νοσοκομείου «Παίδων»

Στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Παίδων νοσηλεύεται οκτώ μηνών βρέφος με κορωνοϊό

167 νεκροί από κορωνοϊό στην Ελλάδα - Κατέληξε 89χρονος στο…

Ο άνδρας είχε πολλαπλά υποκείμενα νοσήματα

Ανοίγει η εστίαση: χρήσιμα Tips για τους επαγγελματίες

Συμβουλές για την εφαρμογή των μέτρων και παγίδες που πρέπει να αποφύγουν

Μετακινήσεις εκτός νομού: Έτσι θα ταξιδεύουμε με αεροπλάνα,…

Ενημέρωση για τις μετακινήσεις εκτός νομού

Τραγωδία με 4 νεκρούς στο Λουτράκι - Συγκλονίζουν τα βίντεο…

Οι 4 άντρες βρέθηκαν σε βάθος 20 μέτρων και οι πρώτες αναφορές σχετικά για τον θάνατό τους κάνουν λόγο για ασφυξία - Η επιχείρηση της ΕΜΑΚ έγινε υπό τον φόβο έκρηξης στο…

Ανοίγουν αύριο Κυριακή οι εκκλησίες - Τι πρέπει να γνωρίζουν…

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος καλεί στην τήρηση όλων των μέτρων για τον κορωνοϊό, ενώ αύριο ανοίγουν οι εκκλησίες στη χώρα

Έτσι θα ταξιδεύουμε με τα πλοία - Όλα τα νέα μέτρα

Ποιες πτήσεις «ανοίγουν» και ποιες παραμένουν σε αναστολή

Μητσοτάκης: Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με διπλή κρίση - Παράδειγμα…

Η παρέμβασή του στην παγκόσμια σύνοδο της Boston Consulting Group

Σ.Τσιόδρας: Ο ιός μπορεί να μη φύγει ποτέ από τη ζωή μας

Μπορεί ο κορωνοϊός να γίνει ενδημικός ιός;

Πρόστιμα έως 20.000 ευρώ για τους παραβάτες σε οργανωμένες…

Τσουχτερά πρόστιμα στους απείθαρχους επιχειρηματίες

Κορωνοϊός: Πότε ο κλιματισμός μπορεί να είναι επικίνδυνος…

Τι ανέφεραι Ο επίκουρος καθηγητής επιδημιολογίας και υγιεινής του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης, μιλώντας στην εκπομπή "ΩΡΑ ΑΙΧΜΗΣ" της ΚΡΗΤΗ TV

Πότε ανοίγουν καφετέριες, εστιατόρια, γυμναστήρια και…

Οριστικές ημερομηνίες: Όλα όσα δήλωσε ο υφυπουργός Ανάπτυξης Νίκος Παπαθανάσης

16 νέα κρούσματα στη χώρα μας -Τρεις νέοι θάνατοι

Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων είναι 2.760 - Στους 155 οι νεκροί

Αυτό είναι το νέο ωράριο στα σούπερ μάρκετ

Παραμένουν τα υφιστάμενα μέτρα κατά του κορωνοϊού

"Αποφεύγετε τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς" οι 7 κανόνες του…

Πως θα μείνουμε προστατευμένοι από τον κορωνοϊό

Κορωνοϊός: Στους 152 οι νεκροί στην χώρα μας

Ένας 80χρονος έχασε την μάχη

Παπαθανάσης: Από 1η Ιουνίου ανοίγει η εστίαση με τα νέα…

Παράλληλα, επεσήμανε ότι «εντός του Ιουνίου θα λειτουργήσουν και οι εσωτερικοί χώροι των επιχειρήσεων»

Όλες οι ειδήσεις σήμερα

Ροή Ειδήσεων








Social


Όλες οι ειδήσεις σήμερα
Εγγραφείτε δωρεάν στο Newsletter του Creteplus.gr και διαβάστε τις 10 σημαντικότερες ειδήσεις της εβδομάδας.
Δεν έχετε συμπληρώσει το email σας ή το email που δηλώσατε δεν είναι έγκυρο.