Ωστόσο, η ιδιαίτερα θετική εικόνα της «Νομικός» και η έντονα αναπτυξιακή της πορεία αποτελούν όαση στην έρημο. Ο κλάδος της μεταποίησης ντομάτας στην Ελλάδα εμφανίζει εικόνα κατάρρευσης: Από το επίπεδο των 1.200.000 τόνων βιομηχανικής ντομάτας που παράγονταν στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 σήμερα η ελληνική παραγωγή έχει συρρικνωθεί στους 400.000 τόνους. Μείωση δηλαδή κατά 67%. Στην Ελλάδα της κρίσης, της υψηλής ανεργίας και της αέναης αναζήτησης του νέου παραγωγικού μοντέλου, ένα προφανές προϊόν που η ελληνική φύση προσφέρει ιδανικές συνθήκες για την παραγωγή του και η ζήτηση είναι μεγάλη, η ντομάτα, δεν μπορεί να ευδοκιμήσει. Από τις περίπου 30 βιομηχανίες και συνεταιρισμούς που λειτουργούσαν πριν από 20 χρόνια σήμερα έχουν απομείνει τέσσερις εταιρείες, χωρίς να διαφαίνεται δυνατότητα αναστροφής της κατάστασης. Στην περιοχή της Μακεδονίας-Θράκης, που παλαιότερα ήταν το κέντρο της μεταποίησης, σήμερα δεν υπάρχει ούτε μία μονάδα.

Ξεκίνημα από τη Σαντορίνη

Η «Δ. Νομικός Α.Ε.» ιδρύθηκε το 1915 στη Σαντορίνη, από τον Δημήτριο Νομικό, και ήταν η πρώτη εταιρεία παραγωγής προϊόντων ντομάτας στα Βαλκάνια, με εργοστάσια αρχικά στη Σαντορίνη, αργότερα στην Κω και από τη δεκαετία του 1970 επεκτάθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Σήμερα, 102 χρόνια μετά, η εταιρεία παραμένει 100% οικογενειακή και η τρίτη γενιά της οικογένειας, ο Δημήτρης, ο Μάριος και ο Πέτρος Νομικός, έχουν καταφέρει κόντρα στο γενικότερο κλίμα να την αναδείξουν στη μεγαλύτερη εταιρεία μεταποίησης ντομάτας στην Ελλάδα, με δυνατότητα επεξεργασίας που υπερβαίνει τους 300.000 τόνους νωπής ντομάτας τη σεζόν. Ο όμιλος ειδικεύεται στην παραγωγή προϊόντων ντομάτας –ντοματοπολτό, σάλτσα πίτσας, κύβοι ντομάτας κ.ά.– σε κατάλληλες συσκευασίες για βιομηχανικούς πελάτες ή μαζική εστίαση, ενώ συσκευάζει επίσης καταναλωτικά προϊόντα ντομάτας για μάρκες λιανικής και για ιδιωτικές ετικέτες σούπερ μάρκετ. Στην Ελλάδα από μερίδιο αγοράς περίπου 10% που είχε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 σήμερα κυριαρχεί με μερίδιο αγοράς της τάξης του 60%. Στη μεγάλη διαδρομή της εταιρείας τα τελευταία χρόνια ξεχωρίζουν η εξαγορά το 2003 της Merko Gida SanayiVeTicaret, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες μεταποίησης ντομάτας στην Τουρκία, αποκτώντας έτσι βιομηχανική μονάδα και εκτός Ελλάδος, ενώ το 2007 εξαγόρασε την ελληνική θυγατρική της H.J. Heinz Ltd, την Copais S.A., κίνηση που κατέστησε τη «Δ. Νομικός - Κωπαΐς», μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρείες μεταποίησης ντομάτας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Πολυεθνικοί πελάτες

Πλέον ο όμιλος διαθέτει τέσσερα εργοστάσια, τρία στην Ελλάδα και ένα στην Τουρκία, με δυνατότητα μεταποίησης άνω των 500.000 τόνων νωπής ντομάτας ανά σεζόν, ποσότητα που τον κατατάσσει ανάμεσα στους μεγαλύτερους της Ευρώπης. Εξάγει περίπου το 80% της παραγωγής, ενώ μεταξύ των πελατών του ομίλου περιλαμβάνονται ορισμένες από τις πλέον απαιτητικές διεθνείς εταιρείες τρόφιμων, όπως η H.J.Heinz, η Unilever, η Mars Foods, η General Mills, η Marks and Spencer, η Pizza Hut και η Dominos.

Πώς κατάφερε να κινηθεί κόντρα στο ρεύμα; Επενδύοντας σε τεχνολογία αιχμής, όλα τα εργοστάσια του ομίλου είναι υπερσύγχρονα, δίνοντας μεγάλο βάρος στην ποιότητα της πρώτης ύλης επιλέγοντας τους καλύτερους παραγωγούς ντομάτας, στην ποιότητα των τελικών προϊόντων, δημιουργώντας ειδικά προϊόντα, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις των πελατών, και επενδύοντας σε μακροπρόθεσμες σχέσεις συνεργασίας με εταιρείες-πελάτες.

Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Πέτρος Νομικός υπογραμμίζει στην «Κ» τη σημασία των μακροχρόνιων επαγγελματικών σχέσεων. «Θα συνεχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στη μεταποίηση ντομάτας και στην ισχυροποίηση της θέσης μας στον τομέα μας, χτίζοντας μακροπρόθεσμες συνεργασίες με ηγετικές εταιρείες στη μεταποίηση ντομάτας, σημαντικούς πελάτες και μεγάλους παγκόσμιους παίκτες στην αρένα του τροφίμου», αναφέρει ο κ. Νομικός.

Νέα, σύγχρονη μονάδα παραγωγής στη Θεσσαλία

Στις αρχές του περασμένου Αυγούστου, στο Μικρό Ευύδριο Φαρσάλων, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του τρίτου εργοστασίου της «Δ. Νομικός» στην Ελλάδα, επισφραγίζοντας τη δυναμική του ομίλου, κόντρα στο ρεύμα της κρίσης. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μονάδα επεξεργασίας ντομάτας στην Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα του είδους εργοστάσια στην Ευρώπη, η παραγωγή του οποίου προορίζεται κυρίως για εξαγωγές.

Και μπορεί τα τελευταία χρόνια η χώρα να έχει βρεθεί, αρκετές φορές, στο όριο ακόμα και της χρεοκοπίας, ωστόσο το περιβάλλον, σε ό,τι αφορά το επιχειρείν, παραμένει εχθρικό. Για το χτίσιμο και τον εξοπλισμό του νέου εργοστασίου απαιτήθηκε ένας χρόνος, για την αδειοδότηση της μονάδας, ωστόσο, η ελληνική διοίκηση χρειάστηκε δύο ολόκληρα χρόνια και μάλιστα σε μια συγκυρία που υποτίθεται ότι αναζητούμε επενδύσεις για την έξοδο από την κρίση.

Η επένδυση στη Θεσσαλία έγινε προκειμένου η εταιρεία να είναι κοντά στην πρώτη ύλη· τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας έχουν αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα νέοι παραγωγοί, παράγοντας εξαιρετικής ποιότητας ντομάτες σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές. Ετσι, το κέντρο της παραγωγής βιομηχανικής ντομάτας έχει μεταφερθεί από τη Βοιωτία στον Θεσσαλικό Κάμπο. Σύμφωνα με τον κ. Π. Νομικό, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διχοτόμηση των παραγωγών, με ορισμένους πολύ καλούς και ανταγωνιστικούς παραγωγούς και πολλούς άλλους που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Σημειώνεται ότι, σε συνολικό επίπεδο, η «Δ. Νομικός» και η «Κωπαΐς ΑΒΕΕ», το 2016, παρουσίασαν κύκλο εργασιών 62,17 εκατ. ευρώ (εκ των οποίων τα 32,4 εκατ. ευρώ ήταν από τη δραστηριότητα της «Κωπαΐς») έναντι 55,32 εκατ. ευρώ το 2009. Η εταιρεία απασχολεί στην Ελλάδα 261 άτομα, έναντι 238 το 2008.

«Η Ε.Ε. επιδοτεί τους κτηματίες, όχι τους παραγωγούς»

Στην κακή διαχείριση, την κακή ποιότητα μεταποίησης πολλών ιδιωτικών εταιρειών και των αγροτικών συνεταιρισμών και την αδυναμία των περισσότερων αγροτών να ανταποκριθούν στις ανάγκες εκσυγχρονισμού του τρόπου καλλιέργειας με την κατασπατάληση των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων αποδίδει ο κ. Νομικός την κατάρρευση της εγχώριας παραγωγής βιομηχανικής τομάτας. Την τελευταία 20ετία η μείωση της εγχώριας παραγωγής φτάνει το 67%. Εύκολα μπορεί με τις δύο παραπάνω αιτίες –κακοδιαχείριση και αδυναμία δημιουργίας ανταγωνιστικών δομών– να περιγράψει την προβληματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας σε όλα τα επίπεδα, κατάσταση που δεν έχει αλλάξει 9 χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου «Νομικός» επισημαίνει επίσης ότι βασική πηγή κακών είναι η αντιαναπτυξιακή, όπως τονίζει, Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ε.Ε. Πάντα οι επιδοτήσεις ήταν προβληματικές, ωστόσο τα τελευταία χρόνια η Ε.Ε. αποδίδει επιδοτήσεις βάσει των ιστορικών δικαιωμάτων, δηλαδή την έκταση που κατέχουν οι αγρότες, είτε παράγουν είτε δεν παράγουν. Ετσι πολλοί έχουν επιλέξει την εύκολη λύση τού να εισπράττουν την επιδότηση χωρίς να κάνουν τίποτα, πιστεύοντας ότι και μετά το 2020, οπότε θα τερματιστεί αυτό το καθεστώς, κάτι θα γίνει και δεν θα χαθούν όλα. Ωστόσο, προσθέτει ότι η ευρωπαϊκή αυτή πολιτική δεν εμπόδισε τους αγρότες στην Ισπανία και την Πορτογαλία, οι οποίοι αξιοποίησαν τις επιδοτήσεις για τη δημιουργία σύγχρονων μεγάλων καλλιεργειών, να αναδειχθούν σε βασικούς παραγωγούς βιομηχανική ντομάτας τα τελευταία χρόνια.

Η καλλιέργεια της ντομάτας είναι από τις πλέον απαιτητικές, απαιτεί μεγάλη φροντίδα, γνώσεις, συνεχή παρακολούθηση και επίμονη εργασία στοιχεία καθόλου δελεαστικά για πολλούς Ελληνες αγρότες που έχουν συνηθίσει στην ευκολία των επιδοτήσεων και δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, νέων μεθόδων παραγωγής και τη δημιουργία συνεργατικών σχημάτων ώστε να δημιουργήσουν οικονομίες κλίμακας και να παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικό προϊόν.

Πέντε μεγάλες επιχειρήσεις καλύπτουν το 30% των ελληνικών εξαγωγών

Μόλις το 2,5% των εγχώριων επιχειρήσεων είχαν εξαγωγική δραστηριότητα το 2015, σύμφωνα με τα πρώτα ευρήματα μελέτης της EY που είναι σε εξέλιξη. Από τα πρώτα βασικά συμπεράσματα τα οποία παρουσιάστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα στο Thessaloniki Summit, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος, προκύπτει ότι σε σύνολο 700.000 επιχειρήσεων στη χώρα, μόνο οι 17.730 πραγματοποίησαν εξαγωγές. Ακόμα και αν απομονωθούν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της βιομηχανίας και της μεταποίησης (περίπου 60.000) το ποσοστό αυτών που εξάγουν διαμορφώνεται στο 29%, επίδοση που δεν θεωρείται ικανοποιητική. Περίπου το 85% των εξαγωγικών επιχειρήσεων είναι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (μέχρι 49 ατόμων), ωστόσο αυτές καλύπτουν μόλις το 28% των εξαγωγών. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών, το 50%, πραγματοποιείται από μόλις 265 επιχειρήσεις που αντιστοιχούν στο 1,5% των εξαγωγικών επιχειρήσεων. Από αυτές οι 5 μεγαλύτερες επιχειρήσεις κάλυψαν το 25,9% των εξαγωγών.

Σύμφωνα με την EY η κρίση ώθησε αρκετές επιχειρήσεις στις εξαγωγές, καθώς σχεδόν 1 στις 3 εταιρείες του δείγματος ξεκίνησαν τις εξαγωγές τα τελευταία χρόνια, ωστόσο λιγότερες από 1 στις 10 ξεκίνησαν τα τελευταία 5 χρόνια. Αναλυτικότερα, το 72% των επιχειρήσεων πραγματοποίησαν εξαγωγές και πριν από το ξέσπασμα της εγχώριας κρίσης, ενώ το 20% ξεκίνησε εξαγωγική δραστηριότητα μετά το 2009 και το 8% την τελευταία 5ετία. Το 83% των εταιρειών του δείγματος έχει πετύχει τα τελευταία 10 χρόνια την αύξηση των εξαγωγών που πραγματοποιεί, ενώ το 93% εμφανίζεται αισιόδοξο ότι τα επόμενα 3-5 χρόνια θα πετύχει αύξηση εξαγωγών. Οπως προκύπτει από τη μελέτη, η εξωστρέφεια που παρουσιάζουν οι εγχώριες επιχειρήσεις είναι σχετικά μικρού βάθους, καθώς περίπου για το 30% του δείγματος οι εξαγωγές αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 10% του τζίρου, ενώ για το 70% το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται σε λιγότερο από 50%. Από τις εγχώριες εξαγωγές, συνολικού ύψους περίπου 25 δισ. ετησίως, το 50% πραγματοποιείται από επιχειρήσεις στην περιφέρεια Αττικής, το 20% από επιχειρήσεις Μακεδονίας και Θράκης, το 15% από την Πελοπόννησο, το 5% από τη Στερεά Ελλάδα, το 4% από τη Θεσσαλία, ενώ επίσης στο 4% είναι το μερίδιο των εξαγωγών επιχειρήσεων από Κρήτη και νησιά. Οι αγορές των Βαλκανίων και της Τουρκίας είναι οι βασικές περιοχές όπου εξάγουν οι εγχώριες επιχειρήσεις και ακολουθούν: Κύπρος, Δυτική Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αμερική, Ασία, Αφρική, Αυστραλία και Νότια Αμερική.

Τέλος, η μελέτη της EY καταγράφει τα σημαντικότερα εμπόδια των επιχειρήσεων που επιδιώκουν να πραγματοποιήσουν εξαγωγές. Το πλέον σημαντικό εμπόδιο για το 59% των επιχειρήσεων που πραγματοποιούν τα πρώτα βήματα είναι οι χαμηλές τιμές του ανταγωνισμού, για το 51% οι γραφειοκρατικές διαδικασίες στην Ελλάδα, για το 34% η υψηλή φορολογία, ενώ το 34% ξεχωρίζει ως σημαντικότερο εμπόδιο τις γραφειοκρατικές διαδικασίες στη χώρα προορισμού.

Επίσης, ένα 20% εντοπίζει ως σημαντικότερα εμπόδια την έλλειψη στελεχών-εσωτερικών υποδομών και προβλήματα αυτοχρηματοδότησης-ρευστότητας.