Τα εγκαίνια του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας, το πρώτο στο νησί εντός αρχαιολογικού χώρου και ένα από τα ελάχιστα πανελλαδικά, σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας περιόδου για τον τόπο, πολιτιστικά, τουριστικά, αναπτυξιακά.

 Τα εγκαίνια, όπως ανακοίνωσε επίσημα χθες ο επιστημονικός υπεύθυνος και δημιουργός του έργου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, θα κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες θα παραστούν σημαντικές προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών από διάφορες χώρες της Ευρώπης και την Αμερική.

 Το Μουσείο, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα ύστερα από προσπάθειες χρόνων, φιλοξενεί πλήθος μοναδικών αρχαιολογικών ευρημάτων από το σπουδαίο νεκροταφείο των ομηρικών χρόνων που αποκαλύφθηκε στην περιοχή της Ελεύθερνας το 1985, στη διάρκεια ανασκαφικών ερευνών της Αρχαιολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης υπό τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη, αλλά και μεγάλο αριθμό γεωμετρικών, αρχαϊκών, ελληνιστικών, ρωμαϊκών, πρωτοχριστιανικών και βυζαντινών αντικειμένων, ορισμένα απ' τα οποία έχουν ταξιδέψει σε χώρες του εξωτερικού κι έχουν εκτεθεί σε κάποια από τα σπουδαιότερα Μουσεία του κόσμου.

 Το Μουσείο, καταλαμβάνει 2.000 τ.μ., τα οποία μοιράζονται σε εκθεσιακό χώρο και σε αποθήκες-εργαστήρια για τον λίθο, τον πηλό και τα μέταλλα, ενώ στη νότια πτέρυγα του κτιρίου στεγάζονται το Κέντρο Μελέτης με τα γραφεία του.

 H εικόνα της ιστορικής διαδρομής της Ελεύθερνας ξεπηδά μέσα από τα υλικά κατάλοιπα του πολιτισμού της σε τρεις συνεχόμενες αίθουσες του Μουσείου, ενώ εκτός από το πλούσιο εποπτικό υλικό και τα κείμενα, τα εμβληματικά εκθέματα του Μουσείου πλαισιώνονται από ταινίες και προβολές.

 Το φυσικό κάλλος της περιοχής που βρίσκεται η Αρχαία Ελεύθερνα, μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές τοποθεσίες, καθώς και η γεωγραφική της θέση στο κέντρο σχεδόν της Κρήτης, προσδίδουν επιπλέον λαμπρότητα στο Μουσείο.

 Το έργο με τίτλο «Κτηριακό συγκρότημα του μουσείου αρχαιολογικού χώρου Ελεύθερνας- Οδοιπορικό» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013» (ΕΣΠΑ) από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίοι είναι και οι φορείς λειτουργίας του.

 Η προσπάθεια αυτή ενισχύθηκε και από την ιδιωτική πρωτοβουλία (Αριστίνδην μέλη της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΜΑΕ), Οργανισμούς, Ιδρύματα, Φορείς και φυσικά πρόσωπα).

Στις 19 Ιουνίου τα εγκαίνια του Μουσείου Αρχαίας Ελεύθερνας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

 • Το πρώτο στην Κρήτη που βρίσκεται εντός Αρχαιολογικού χώρου

 Τα εγκαίνια του Μουσείου της Ελεύθερνας, το πρώτο στην Κρήτη εντός αρχαιολογικού χώρου και ένα από τα ελάχιστα πανελλαδικά, θα πραγματοποιηθούν την Κυριακή 19 Ιουνίου, στις 7:00 το απόγευμα, όπως ανακοίνωσε χθες ο επιστημονικός υπεύθυνος και δημιουργός του έργου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης.

 Τα εγκαίνια θα κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες θα παραστούν σημαντικές προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών από διάφορες χώρες της Ευρώπης και την Αμερική.

 Το έργο με τίτλο «Κτηριακό συγκρότημα του μουσείου αρχαιολογικού χώρου Ελεύθερνας- Οδοιπορικό», υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013» (ΕΣΠΑ) από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίοι είναι και οι φορείς λειτουργίας του.

 Η προσπάθεια αυτή ενισχύθηκε και από την ιδιωτική πρωτοβουλία (Αριστίνδην μέλη της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΜΑΕ), Οργανισμούς, Ιδρύματα, Φορείς και φυσικά πρόσωπα).

Το Μουσείο

 Ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, δίνει παρακάτω με εξαιρετικό τρόπο τα χαρακτηριστικά του Μουσείου.

 H εικόνα της ιστορικής διαδρομής της Ελεύθερνας ξεπηδά μέσα από τα υλικά κατάλοιπα του πολιτισμού της σε τρεις συνεχόμενες αίθουσες. 

Η αίθουσα Α περιλαμβάνει τα εκθέματα εκείνα (αγγεία, αγάλματα, επιγραφές, όπλα, εργαλεία, ειδώλια, από πηλό, λίθο, μέταλλα, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο κ.τλ.) που επελέγησαν για μια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δημόσιας, πολιτικής, θρησκευτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας.

 Δεσπόζει εδώ μια μεγάλη προθήκη με αντικείμενα εισηγμένα από άλλες πόλεις της Κρήτης ή μακρινότερες περιοχές, όπως η Αττική, η Πελοπόνησος, οι Κυκλάδες, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η Μ. Ασία, η Κύπρος, η Φοινίκη και γενικότερα η συροπαλαιστινιακή ακτή, η Αίγυπτος… Από αυτά δίδεται μια χαρακτηριστική εικόνα της «οδυσσειακής» περιπέτειας, ανακαλώντας τον Όμηρο που περιγράφει όχι μόνον τις περιπέτειες του Οδυσσέα αλλά και «τις διαφορετικές πόλεις και νοοτροπίες» («άστεα και νόον έγνω» Ραψωδία α, στιχ. 3).

 Στην αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια. Παρουσιάζεται, επίσης, το Μνημείο 4Α, ηρώο-ιερό, που εάν ερμηνευτεί ως κενοτάφιο, αποτελεί ένα από τα πρώτα μνημεία του «αγνώστου» στρατιώτη στην παγκόσμια ιστορία. Σε αυτήν εκτίθεται και ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της Νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η «Κόρη της Ελεύθερνας», που συγγενεύει με το αριστουργηματικό δαιδαλικό άγαλμα, τη διάσημη «Κυρία της Ωσέρ», που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.

 Η αίθουσα Γ είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται μόνον ευρήματα από τις ανασκαφές στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσμο του Ομήρου: το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών (καύσεων), όπως αυτές περιγράφονται στην Ιλιάδα και κυρίως στην ταφική πυρά του Πατρόκλου (Ραψωδία Ψ), τμήματα από την ομηρική «δαίτα», κ.ά.

 Επίσης, σκιαγραφείται μια κοινωνία ηρώων πολεμιστών και αγέρωχων πριγκιπισσών, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα από το κτήριο Μ, όπου εντοπίστηκαν οι σκελετοί τεσσάρων γυναικών ηλικίας από τα 13,5 έως τα 72 έτη με ξεχωριστή θέση στην πρωτοαρχαϊκή κοινωνία της Ελεύθερνας.

 Ένας άλλος λαξευτός τάφος αποκάλυψε τον τόπο συγκέντρωσης των αποτεφρωμένων οστών και των όπλων, των πλούσιων κοσμημάτων και των εργαλείων των επιφανών πολεμιστών της Ελεύθερνας. Μέσα στον τάφο των «πολεμιστών» βρέθηκε και η χάλκινη ασπίδα, που εκτίθεται στην αρχή της έκθεσης του μουσείου, ως έργο εμβληματικό.

 Η έκθεση κλείνει με την αναπαράσταση μιας καλά διατηρημένης πυράς που ανήκε σε νέο άνδρα-πολεμιστή, περίπου 30 ετών, ο οποίος αποτεφρώθηκε μαζί με τον/την σύντροφό του. Η πυρά αυτή, που χρονολογείται γύρω στα 720-700 π.Χ., μάς επιφύλαξε και μια μοναδική ανακάλυψη στο ΒΔ άκρο της: τον σκελετό ενός γεροδεμένου άνδρα, ηλικίας 30-40 ετών, που μάλλον πρόκειται για έναν αιχμάλωτο, ο οποίος εκτελέστηκε μπροστά στην πυρά του πολεμιστή.

 Η μοναδική αυτή ανακάλυψη φέρει στο νου την αντίστοιχη δραματική σκηνή της σφαγής των αιχμαλώτων Τρώων από τον Αχιλλέα, μπροστά στην πυρά του Πατρόκλου, όπως την περιγράφει ο Όμηρος στην ραψωδία Ψ της Ιλιάδας (στιχ. 22-23, 175-176,180-183), αλλά και όλο το τελετουργικό τυπικό της (στιχ.110-179 κ.ξ.). Για τους παραπάνω λόγους, η έμφαση στην παρούσα έκθεση, δόθηκε εκ των πραγμάτων στον Όμηρο.

 Αυτή είναι η ραχοκοκαλιά, το νήμα που συνέχει τα πάντα. Η Κρήτη τώρα μπορεί να πατά σε δύο πόδια: στον μινωικό πολιτισμό και στον Όμηρο. Αυτά αποτελούν τα δυνατά της σημεία από την αρχαιότητα.

Οπτικοακουστικά μέσα

 Εκτός από το πλούσιο εποπτικό υλικό και τα κείμενα, τα εμβληματικά εκθέματα του Μουσείου πλαισιώνονται από ταινίες και προβολές. Για τα εισηγμένα αντικείμενα από το Αιγαίο και τη Μεσόγειο στη μεγάλη προθήκη, που φανερώνουν την εξωστρέφεια της πόλης και τις σχέσεις της με Ανατολή και Δύση, δημιουργήθηκε εσωτερικά μια προβολή που καταδεικνύει τα ταξίδια και τους τόπους προέλευσης και ανταλλαγών σε έναν τεράστιο χάρτη. Άλλη ταινία διηγείται την ιστορία της Φρονίμης, που αναφέρει ο Ηρόδοτος (Ιστοριών Δ 154-161).

 Στην αίθουσα Β παρουσιάζεται ως κινηματογραφική μεταφορά (fiction) η περιπέτεια του διάσημου αγάλματος της «Κυρίας της Ωσέρ» από την εύρεσή του, το ταξίδι και η απόκτησή του από το Μουσείο του Λούβρου, η ταυτοποίηση της προέλευσής του από τις έρευνες του Καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη και, τέλος, η συνάντησή της με την «Κόρη της Ελεύθερνας» για πρώτη φορά μετά την απομάκρυνση της πρώτης από την Κρήτη, (πιθανότατα στα τέλη του 19ου αιώνα), στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2004/5. Στην ίδια αίθουσα ειδική προβολή επεξηγεί το μνημείο στο οποίο ανήκε η Κόρη.

 Στην αίθουσα Γ το εύρημα της Ταφικής Πυράς ΛΛ και οι ομοιότητές του με την περιγραφή του Ομήρου στη Ραψωδία Ψ της Ιλιάδας, επέτρεψε το 1996 την αναπαράσταση του ταφικού τελετουργικού τυπικού σε μια ακόμη ταινία. Τέλος, η ταινία που συμπυκνώνει το βασικό νόημα του υπότιτλου του Μουσείου, «Ο Όμηρος στην Κρήτη», είναι αυτή που προβάλλεται σε ειδικό χώρο στο βάθος της αίθουσας Α.

Η Αρχαία Ελεύθερνα

 Με ένα μεγάλο πέτρινο καράβι, που έστριψε την πλώρη του βορειοδυτικά κι άραξε μέσα στο άφατο πράσινο της φύσης, μοιάζει ο λόφος της αρχαίας Ελεύθερνας, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, της αρχαίας Ίδης, και σε υψόμετρο περίπου 380 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θέση της, στην καρδιά της Κρήτης, στη μέση περίπου απόσταση από την αρχαία Κυδωνία (Χανιά) στα δυτικά και την Κνωσό στα ανατολικά κι ακόμη από την Φαιστό και τη Γόρτυνα στα νότια, την ευνόησε πολλαπλώς. Η θέση της και η σχέση της με τη θάλασσα απετέλεσαν τις αιτίες της δομής μιας ανοιχτής κοινωνίας με εξάρσεις και βαθύνσεις στο διάβα του χρόνου και της ιστορίας της, όπως φανερώνουν οι έρευνες, ανασκαφικές και άλλες, του Πανεπιστημίου Κρήτης, που ξεκίνησαν από το 1985 και συνεχίζονται και σήμερα.

 Η αρχαία Ελεύθερνα αποκαλύπτει όλα τα μυστικά της περίπου από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. μ.Χ., ενώ από την ανασκαφή της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα φαίνεται ότι η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, κυρίως από το 900 έως και τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., είναι η πιο σημαντική περίοδος της πόλης, που συνδέεται άμεσα με την αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο (Ιλιάδα και Οδύσσεια).

 Για τους παραπάνω λόγους δημιουργήθηκε στον ευρύτερο χώρο της αρχαίας πόλης, το άλσος Ελευθερναίων, ένα αρχαιολογικό πάρκο με μονοπάτια, σταθμούς-καθιστικά, επεξηγηματικές πινακίδες, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα τοπίο μαγευτικό.

Πρόγραμμα εκδηλώσεων εγκαινίων

 18.45: Πέρας προσέλευσης στο Μουσείο αρχαίας Ελεύθερνας

 19.00: Έναρξη της τελετής εγκαινίων στον μεγάλο αύλειο χώρο του Μουσείου της αρχαίας Ελεύθερνας

 19.05: Χαιρετισμοί

 • Α.Ε. Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπουργός Πολιτισμού Περιφερειάρχης Κρήτης

 • Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, δήμαρχος Ρεθύμνου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου.

 19.20: Ομιλία από τον επιστημονικό υπεύθυνο και δημιουργό του έργου, καθηγητής Ν. Χρ. Σταμπολίδη, με θέμα: «Ανασκάπτοντας το Παρελθόν. Προσεγγίζοντας το μέλλον».

Δρώμενα

 20.00: Κρήτες, του Ευριπίδη (απόσπασμα). Απαγγέλλει η ηθοποιός Κατερίνα Διδασκάλου

 20.15: Χορός Κουρητών από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ανωγείων. Στη λύρα ο Β. Σκουλάς

 20.30: Εγκαίνια του Μουσείου από την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκοìπη Παυλοìπουλο

Ξενάγηση από τον καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη.