Από τη στιγμή της γέννησης, το παιδί είναι περίεργο. Αγγίζει τα πάντα προσπαθώντας να γνωρίσει το περιβάλλον του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον του προκαλεί το σώμα του και οι αλλαγές που παρατηρούνται σε αυτό.

Είναι γεγονός πως η συζήτηση για θέματα σχετικά με το σεξ μπορεί να είναι δύσκολη και άβολη για κάποιους γονείς. Ωστόσο ανάλογα με το επίπεδο της ανάγκης και της ζήτησης των παιδιών, οι γονείς οφείλουν να προσφέρουν όση πληροφόρηση «χρειάζεται» κατά καιρούς στο παιδί τους. Από μερικούς μάλιστα θεωρείται κακό και απαγορευμένο, ένα θέμα αυστηρά προσωπικό, που δεν επιτρέπεται να κοινοποιείται. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να απαντήσουν σε ερωτήσεις του παιδιού τους για το σεξ, ίσως γιατί και οι ίδιοι δεν έκαναν παρόμοια συζήτηση με τους δικούς τους γονείς. Στις περισσότερες οικογένειες το σεξ ήταν κάτι απαγορευμένο και κάθε αναφορά σε αυτό συχνά προκαλούσε το θυμό αλλά και την τιμωρία από τους γονείς.

Πολλοί όμως είναι εκείνοι που αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της σεξουαλικής ενημέρωσης του παιδιού και τη θεωρούν μέρος της συνολικής διαπαιδαγώγησής του. Μιλώντας με το παιδί ή ακούγοντας αυτά που μας λέει, ενισχύουμε την επιθυμία του να επικοινωνεί μαζί μας, ενώ ταυτόχρονα το επιβεβαιώνουμε και το κάνουμε να νιώθει επιθυμητό.

Από τις πιο δύσκολες και αμήχανες στιγμές των γονιών είναι όταν ξεκινούν οι ερωτήσεις για το πώς γεννιούνται τα παιδιά, τι είναι «αυτό» που έχει η μαμά και ο μπαμπάς και γενικότερα γιατί στο δικό του σώμα παρατηρούνται διαφορετικές αλλαγές από αυτούς ακόμα και από τον αδερφό/ή του.

Έτσι οι γονείς αρχίζουν να επιστρατεύουν την φαντασία τους για να απαντήσουν στις απανωτές ερωτήσεις των παιδιών, ευελπιστώντας να είναι πειστικοί. Χαρακτηρισμοί όπως «πουλάκι», «μελισσούλες», «πιπί» αντικαθιστούν σε μεγάλο βαθμό τον γνωστό σε όλες μας «πελαργό» και «σποράκι», ενώ ατάκες όπως «είσαι ακόμα πολύ μικρός», «όταν έρθει η ώρα θα το συζητήσουμε», «είναι κάποια πράγματα που δεν μπορείς ακόμα να καταλάβεις», προδίδουν την αμηχανία του γονιού να εξηγήσει στο παιδί του απλά και κατανοητά το πώς τελικά γεννιούνται τα παιδιά.

Οι γονείς αναρωτιούνται για το ποιος από τους δυο θα πρέπει να μιλήσει στο παιδί. Συνήθως η μητέρα είναι εκείνη που δέχεται τις πρώτες ερωτήσεις, επειδή έχει περισσότερη επαφή μαζί του. Ανεξάρτητα, όμως, από το ποιος από τους δυο θα δώσει απαντήσεις, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να υπάρχει κοινή αντιμετώπιση των ερωτήσεων του.

Καλό είναι να μην φοβόμαστε τις απορίες των παιδιών. Οι απορίες των παιδιών σχετικά με το σεξ είναι απόλυτα φυσιολογικές. Πολύ βασικό στην ενημέρωση μαζί τους σχετικά με την σεξουαλική αγωγή, είναι να προσπαθούμε να καλύπτουμε το παιδί με τις απαντήσεις μας, ώστε να μην απευθύνεται αλλού για πληροφορίες, οι οποίες μπορεί κάποιες φορές να είναι εσφαλμένες.

Οι απαντήσεις που δίνουμε πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στην ηλικία του.

Η πληροφόρηση για σχετικά θέματα γύρω από την σεξουαλική αγωγή είναι μια διαρκής διαδικασία, που απαιτεί χρόνο και φτάνει μέχρι την εφηβεία.

Από τα λόγια και από τη στάση που διατηρούμε στην επικοινωνία, το παιδί παίρνει τα μηνύματα για τις σχέσεις των δυο φύλων. .

Τα παιδιά έχουν διαφορετικά επίπεδα περιέργειας και κατανόησης και αυτό εξαρτάται από την ηλικία τους και από το επίπεδο ωρίμανσης τους. Όσο μεγαλώνουν σε ηλικία τα παιδιά τόσο πιο συχνά θα ερωτούν λεπτομέρειες για το σεξ. Αρκετά παιδιά έχουν το δικό τους λεξιλόγιο για θέματα του σεξ. Είναι σημαντικό οι γονείς να βρούνε τις λέξεις που χρησιμοποιούν τα παιδιά τους και με τις οποίες αυτά νιώθουν άνετα. Μιλώντας με αυτό τον τρόπο η συζήτηση γίνεται πιο εύκολη.

Καλό είναι οι γονείς να μην αναβάλλουν αυτή τη συζήτηση συνεχώς και να απαντούν στις ερωτήσεις του παιδιού τους ειλικρινά και απλά ανάλογα με την ηλικία του . Βασική προϋπόθεση, να μην αισθάνονται οι ίδιοι άβολα, γιατί το παιδί το αντιλαμβάνεται.

Η ενημέρωση των γονιών σε διάφορες ηλικιακές φάσεις στην ζωή του παιδιού

2-3 ετών

Οι πρώτες ερωτήσεις που κάνουν τα παιδιά είναι σε ηλικία 2-3 ετών περίπου όπου ενδιαφέρονται για τις σωματικές διαφορές που βλέπουν στο δικό τους σώμα και σε αυτό του αντίθετου φύλλου, ή των γονιών. Προσπαθεί να μάθει για τις διαφορές των φύλων με τη γνωστή περιέργεια που το διακρίνει για οτιδήποτε . Στα 3 έτη, που ο λόγος του έχει γίνει παραγωγικός, ξεκινά τις πρώτες ερωτήσεις : «Από πού έρχονται τα μωρά;» Συνήθως το ερέθισμα προέρχεται από κάποιο συγγενικό του πρόσωπο ή και την ίδια την μητέρα του, που ίσως είναι έγκυος. Αυτή είναι η ευκαιρία για να βάλουμε τις σωστές βάσεις μιλώντας στο παιδί μας για τα μέρη του σώματός μας και να του εξηγήσουμε πως είναι το αρσενικό και πως το θηλυκό.

Στην ηλικία αυτή:

α)Δίνουμε σημασία στη σωστή ονομασία των εξωτερικών μερών του σώματος (στήθος, πέος, κόλπος, αιδοίο κ.λ.π)

β)Εξηγούμε στο παιδί τις σωματικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα

γ)Αποδεχόμαστε τη συνήθεια του παιδιού να εξερευνά το σώμα του

δ)Αρχίζουμε να συζητάμε θέματα σχετικά με την αυτοπροστασία του, όπως από ανεπιθύμητα αγγίγματα και άλλες συμπεριφορές που το κάνουν να νιώθει άβολα.

4-6 χρονών

Στην ηλικία αυτή τα παιδιά αρχίζουν να εκφράζουν απορίες για το πώς γίνονται τα παιδιά ή ρωτάνε για λέξεις που έχουν ακούσει από την τηλεόραση ή το σχολείο τους, όπως τι είναι το σεξ, τι είναι ο gay.. κτλ. Αυτό που θα πρέπει να αποφύγουμε είναι να δείξουμε σοκαρισμένοι, ή να αλλάξουμε κουβέντα. Με απλές λέξεις και κατανοητές εξηγούμε τη διαδικασία και έχουμε πάντα για βοήθεια βιβλία εικονογραφημένα που μας δείχνουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.

Συνήθως, μέχρι τα 5 του χρόνια, καλό θα ήταν να μην μπαίνουμε σε λεπτομέρειες που το παιδί δεν καταλαβαίνει και ενδεχομένως το τραυματίσουν ή του δημιουργήσουν απέχθεια για το σεξ.

Ακολουθούν οι ποιο συνηθισμένες απορίες του παιδιού αυτής της ηλικίας, στις οποίες οι απαντήσεις μας πρέπει να είναι απλοϊκές και σαφείς, όπως για παράδειγμα :

-Ποιος γεννάει το παιδί;

- Η μητέρα.

-Πού έχει η μητέρα το παιδί ;

-Στην κοιλιά της μητέρας υπάρχει μια μικρή, ευχάριστη θήκη, που είναι ειδικά φτιαγμένη για να φιλοξενεί το μωρό μέχρι να γεννηθεί.

-Πώς μπαίνει το παιδί στην κοιλιά της μητέρα του;

Εδώ η απάντηση πρέπει να είναι προσεκτική και προσαρμοσμένη στην ηλικία του παιδιού.

Πιο αναλυτικά:

α)Συζητάμε με το παιδί για τη σύλληψη ενός μωρού, την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, με απλή αλλά σωστή γλώσσα, χωρίς να πούμε σε ανιαρές λεπτομέρειες.

β) Συζητάμε μαζί του ως προς το ποια γλώσσα και συμπεριφορά είναι κοινωνικά αποδεκτή (λεξιλόγιο, χειρονομίες, συνήθειες) Μπορούμε να πούμε απλά ότι σε αυτή τη μικρή θηκούλα υπάρχουν μερικά ωράρια, ένα από τα οποία μεγαλώνει και γίνεται παιδί με την βοήθεια του πατέρα.

γ)Συζητάμε για τα όρια του σε σχέση με το χειρισμό του σώματός του για το τι είναι ασφαλές και τι όχι, τι είναι αποδεκτό και τι όχι.

δ)Επισημαίνουμε στο παιδί ότι το σώμα του ανήκει μόνο στο ίδιο και ότι μπορεί και πρέπει να αρνηθεί οποιαδήποτε συμπεριφορά προέρχεται από κάποιον άλλο και το κάνει να νιώθει άβολα και άσχημα, ακόμα και αν αυτός ο άλλος είναι μέλος της οικογένειας.

6-9 χρονών

Από τα 6 χρόνια ζητά περισσότερες λεπτομέρειες, οπότε θα του μιλήσουμε αναλυτικότερα .Στη σχολική ηλικία, και κοντά στην προεφηβεία τα παιδιά ρωτάνε περισσότερες λεπτομέρειες για το σεξ. Εδώ πρέπει το παιδί να το προσανατολίσουμε στο γονιό του ίδιου φύλλου για να του μιλήσει για τις επικείμενες αλλαγές στο σώμα του αλλά και για το σεξ πλέον, σκεπτόμενοι ότι έχουμε απέναντι μας ένα έφηβο που θα αρχίσει τους πειραματισμούς με το σώμα του και το αντίθετο φύλλο. Σε αυτή την ηλικία μιλάμε για την περίοδο, για το πώς η λειτουργία της σχετίζεται με την τεκνοποίηση και για τις προφυλάξεις απέναντι στην εγκυμοσύνη αλλά και τις ασθένειες που μεταδίδονται με το σεξ. Σε αυτήν την ηλικία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή μια που τα παιδιά έχουν πλέον πρόσβαση στο διαδίκτυο και είναι πιθανό να έρθουν σε επαφή με πορνογραφικό υλικό που θα τα τρομάξει ή θα τα μπερδέψει.

Στην ηλικία αυτή:

α)μιλάμε με το παιδί για τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα (συμπεριφορά, συνήθειες, κοινωνικά αποδεχτές τάσεις)

β)του εξηγούμε τον μηχανισμό της αναπαραγωγής με περισσότερες λεπτομέρειες

γ)του θέτουμε όρια που σχετίζονται με το σεβασμό των προσωπικών στιγμών του ιδίου και των άλλων σε ιδιωτικό χώρο

δ)συζητάμε μαζί του για θέματα που αποτελούν κοινωνικά ταμπού, καθώς και για θέματα που σχετίζονται με τα στερεότυπα των φύλων

9-12 χρονών

Στην ηλικία αυτή που ορίζεται ως εφηβεία είναι αρκετά δύσκολο να πλησιάσουμε τα παιδιά για αυτό το θέμα, αλλά καλό είναι να τους μιλήσουμε και σε αυτό το στάδιο να δείξουμε πως η σεξουαλική ζωή του καθενός επηρεάζει και το σύντροφό του. Αν βλέπουμε ότι το παιδί μεγαλώνει και αλλάζει αλλά δε μας ρωτάει τίποτα, επιδιώκουμε να ξεκινήσουμε εμείς τη συζήτηση με αφορμή τις σωματικές αλλαγές που παρατηρούμε. Προσπαθούμε να μην αποτρέψουμε το παιδί από το να κάνει ερωτήσεις. Όσο μικρό και αν σας φαίνεται αν ρωτήσει έχει ερεθίσματα για αυτό και πρέπει να του μιλήσουμε. Δεν υπάρχει καταλληλότερος άνθρωπος να προστατεύσει και να ενημερώσει τα παιδιά για το σεξ από τους γονείς του. Προσέχουμε να μη τρομάξουμε το παιδί και να μη δώσουμε υπερβολικές λεπτομέρειες που δεν αντέχει, ανάλογα με την ηλικία του. Προμηθευόμαστε βιβλία που μας ταιριάζουν για να μας βοηθήσουν σε αυτή την εκπαίδευση, και αφήνουμε ανοιχτή την επικοινωνία μας να μας ρωτήσει ότι άλλο θέλει.

Στην ηλικία αυτή:

α)συζητάμε με το παιδί για τις σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές της προεφηβείας ή άλλα θέματα που τους απασχολούν με στόχο να τα διαφωτίσουμε αλλά κυρίως να τα καθησυχάσουμε

β)συζητάμε μαζί τους για την ιδέα που έχουν για το σώμα τους (θέματα αυτοεικόνας, αυτοεκτίμησης)

γ)καθησυχάζουμε τους φόβους τους για το αν είναι φυσιολογικοί, εξαιτίας των ξαφνικών αλλαγών που νιώθουν ότι βιώνουν (περίοδος, ονείρωξη, αλλαγές στο σώμα, στη φωνή) Δείχνουμε κατανόηση στην αμηχανία τους να συζητήσουν θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα παρόλο που θα το ήθελαν πολύ.

δ)προσπαθούμε να θίξουμε θέματα που σχετίζονται με νέες σκέψεις και νέα συναισθήματα που τους απασχολούν όπως φιλίες ή φλερτ

ε)Προσπαθούμε να θέσουμε τη σχέση μας μαζί τους σε νέες βάσεις, με στόχο να καταφέρουμε να την διατηρήσουμε δυνατή κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της εφηβείας.

Το όφελος από την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση του παιδιού είναι αρκετό, διότι εκτός από τον προσανατολισμό που του παρέχουμε, το βοηθάμε στη συναισθηματική του ανάπτυξη, αποκτά σεβασμό στον εαυτό του, εμπιστοσύνη σε μας, σωστή και υγιή στάση απέναντι στη σεξουαλικότητα και το άλλο φύλο. Δεν πρέπει να διαφεύγει από την προσοχή μας το γεγονός ότι πολύ σύντομα το παιδί θα λάβει τις πληροφορίες του, συχνά αμφίβολης ποιότητας, είτε από φίλους και συμμαθητές είτε από άλλα άτομα εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Για αυτό είναι σημαντικό να τον ενημερώνουμε την κατάλληλη στιγμή, εφόσον το ζητάει και το ίδιο, αναλόγως στην ηλικιακή φάση που βρίσκεται. Διότι, υπάρχει κίνδυνος να χάσει την εμπιστοσύνη του σε μας και να σχηματίσει την εντύπωση ότι το σεξ είναι ανήθικο.

Ζησίμου Βασιλική - Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

InterNus - Κέντρο Συμβ/κής και Ψυχ/πείας

Εμμ. Καργάκης & Συνεργάτες 

Διεύθυνση:Λεωφόρος Γ. Παπανδρέου 17 & Δημοκρατίας, 1ος όροφος, Ηράκλειο

Τηλέφωνο:2811113681

Κινητό τηλέφωνο:6946253300

Ωράριο λειτουργίας:ΔΕΥΤ. - ΣΑΒ 9.00 - 21.00 ΚΑΤΟΠΙΝ ΡΑΝΤΕΒΟΥ

email: info@kargakis.gr

Ιστοσελίδα:http://www.kargakis.gr

Facebook:https://www.facebook.com/kargakis.psychology/