Γράφει ο Κωνσταντίνος Μ. Πηγάκης*

Ο Βήχας είναι ένα αντανακλαστικό, που έχει σα σκοπό να απομακρύνει ξένα σώματα (σκόνη, καπνό, μικρόβια) από τους πνεύμονες ή από το ανώτερο αναπνευστικό.

Ο μεταλοιμώδης βήχας  είναι ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα που οδήγησε ασθενείς σε μένα, αλλά και σε άλλους γιατρούς και που τις περισσότερες φορές είναι ελλιπώς κατανοητός και μάλλον αδιάγνωστος, ενώ είναι εύκολα θεραπεύσιμος. Στους περισσότερους από τους ασθενείς  μπορούμε να διακρίνουμε ένα τυπικό ιστορικό: πριν από μερικές εβδομάδες μέχρι και 1-2 μήνες ο άρρωστος είχε ένα ‘κρύωμα’ που μπορεί να κράτησε μόνο 1-2 ημέρες, και στη συνέχεια του έμεινε ο βήχας, συνήθως ξηρός, χωρίς κανένα άλλο ενόχλημα.  Μπορεί να επιτείνεται με την κατάκλιση, ή και να συμβαίνει μόνο τη νύχτα, διακόπτοντας τον ύπνο. Οι παροξυσμοί του μπορεί να είναι επίμονοι και σε κάποια άτομα να προκαλούν δύσπνοια ή και συριγμό. Οι άρρωστοι συνήθως έχουν δοκιμάσει  2-3 είδη θεραπείας πριν καταφύγουν στον πνευμονολόγο. Τα συνηθέστερα είναι αντιβιοτικά, αποχρεμπτικά /βλεννολυτικά και αντιισταμινικά. Κανένα από αυτά δεν έχει φέρει αποτέλεσμα. Και επειδή ο βήχας γεννάει βήχα, το πρόβλημα διαιωνίζεται.

Ο όρος ‘μεταλοιμώδης βήχας’ (αγγλικά post-viral cough= βήχας μετά από ίωση) χρησιμοποιείται  για να περιγράψει έναν επίμονο βήχα που ακολουθεί μια ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού και διαρκεί πάνω από 3-8 εβδομάδες. Ο ακριβής μηχανισμός του δεν είναι γνωστός. Ωστόσο, φαίνεται ότι βασικό ρόλο παίζει η απογύμνωση του αναπνευστικού επιθηλίου, με αποτέλεσμα την αποκάλυψη νευρικών απολήξεων που οδηγούν σε αυξημένη ευαισθησία σε εισπνευστικά και άλλα ερεθίσματα και την πρόκληση βήχα. Έτσι, οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν ότι βήχουν με την ομιλία, το γέλιο, την κατάποση, την εισπνοή κρύου αέρα κτλ. Με τη σειρά του ο παροξυσμικός αυτός βήχας δυσχεραίνει την επούλωση του επιθηλίου, με αποτέλεσμα την παράταση του συμπτώματος.

Έχοντας προσανατολισθεί προς τη διάγνωση του μεταλοιμώδους βήχα θα πρέπει να  προσδιοριστούν τα ερεθίσματα  που τον προκαλούν. Καθώς το υπόβαθρο είναι συνήθως μια λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού, θα πρέπει να αναζητηθούν οι εντοπίσεις της: ρινίτιδα/ ιγμορίτιδα με οπισθορρινική καταρροή, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα, τραχειίτιδα. Η παρουσία ερεθισμάτων σε κάποιο από τα σημεία αυτά θα καθορίσει και την θεραπευτική επιλογή. Απλές ερωτήσεις για τυχόν καταρροή ή μπούκωμα στη μύτη, στοματική αναπνοή κατά τον ύπνο, πόνο ή γαργάλισμα στο λαιμό, αλλαγή της χροιάς της φωνής, κάψιμο ή ‘γδάρσιμο’ πίσω από το στέρνο, μπορούν να μας δώσουν χρήσιμες πληροφορίες. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προηγήθηκαν και να έχουν ήδη υφεθεί.

Η διάγνωση του μεταλοιμώδους βήχα θα βασισθεί και στον αποκλεισμό άλλων  καταστάσεων. Έτσι π.χ. ένας καπνιστής ασθενής με χρόνια βρογχίτιδα μπορεί να βήχει χειρότερα από το συνηθισμένο λόγω παρόξυνσης της χρόνιας πάθησής του, και η αντιμετώπισή του θα είναι ανάλογη. Επίσης, μια χρόνια λανθάνουσα κατάσταση όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) μπορεί να επιδεινωθεί με τον επίμονο βήχα, να συμμετέχει στον ‘φαύλο κύκλο’ ως πρόσθετο χημικό ερέθισμα, και να πρέπει να τύχει κι αυτή της ανάλογης θεραπείας. Φάρμακα όπως οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (α-ΜΕΑ) μπορεί να εμπλέκονται στην πρόκληση του βήχα, ιδίως αν η εμφάνισή του ακολουθεί την έναρξη της θεραπείας με αυτά. Τέλος, κάποια άλλη πνευμονοπάθεια μπορεί να αποκαλυφθεί για πρώτη φορά με την αφορμή του βήχα.

Η μόνη εξέταση που σχεδόν πάντα θα κάνει ο πνευμονολόγος είναι η σπιρομέτρηση.  Όταν δεν υπάρχει προηγούμενο πνευμονολογικό ιστορικό και ο ασθενής είναι μη καπνιστής, η σπιρομέτρηση συνήθως είναι φυσιολογική. Αν υπάρχουν παθολογικά σπιρομετρικά ευρήματα, και ιδίως αν συνυπάρχουν και ακροαστικά στοιχεία απόφραξης (‘ασθματικός βήχας’), τότε η διάγνωση μπορεί να στραφεί προς άσθμα ή ΧΑΠ σε έξαρση μετά από μια λοίμωξη.

Ωστόσο, ειδικά σε ασθενείς με ιστορικό καπνίσματος και επίμονο βήχα θα πρέπει  να ζητηθεί μια ακτινογραφία θώρακος. Δεν θα παραλείψουμε να ρωτήσουμε για τυχόν αιμοπτύσεις  ή απώλεια βάρους ή άλλα ενοχλήματα που μπορεί να οφείλονται σε υποκείμενο νεόπλασμα. 

Εφόσον όλα τα άλλα ενδεχόμενα αποκλεισθούν και καταλήξουμε στην πιθανή διάγνωση του μεταλοιμώδους βήχα, οι θεραπευτικές επιλογές θα εξαρτηθούν από την κλινική εντύπωση για το σημείο προέλευσης του βήχα. 

• Ρινική συμφόρηση ή καταρροή: 

o αποσυμφορητικά, 

o πλύσεις με φυσιολογικό ορό,

o ρινικά στεροειδή ή 

o ιπρατρόπιο. 

• Φάρυγγας: 

o γαργάρες με αντισηπτικά διαλύματα (το απλούστερο είναι το αλατόνερο).

• Λαρυγγίτιδα και τα κατάλοιπά της: 

o συστηματικά στεροειδή για λίγες μέρες, 

o φωνητική ανάπαυση. 

• Τραχεία: 

o ζεστά (όχι όμως καυτά) ροφήματα και 

o εισπνοές ατμού. 

o Επίσης, τα εισπνεόμενα στεροειδή δίνουν καλά αποτελέσματα στην τραχειίτιδα, σε επαρκή δόση και για το σωστό χρονικό διάστημα (όχι 2-3 μέρες, αλλά 2-3 εβδομάδες). 

• Αν υπάρχει σπιρομετρική απόφραξη, οπωσδήποτε δικαιολογείται η χρήση και ενός βρογχοδιασταλτικού.

Ορισμένες μη φαρμακευτικές ουσίες βοηθούν επίσης στην ανακούφιση του βήχα, όπως: 

I.  Μέλι : σε μελέτη για το βήχα των παιδιών αποδείχθηκε αποτελεσματικό αντιβηχικό με 1-2 κουταλιές του γλυκού πριν τον ύπνο.

ΙΙ.  Βότανα: Ευκάλυπτος ,Δεντρολίβανο ,Δρακοντιά ,κρεμμύδι ,Γλυκόριζα, Κυδωνιά ,αιθέριο έλαιο βασιλικού για βήχα.

Σε κάθε περίπτωση ο βήχας, εάν ξεφεύγει από τα αποδεκτά όρια, πρέπει να ανησυχεί τον άνθρωπο που βήχει αλλά και το άμεσο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον του και να τον κινητοποιεί να εξεταστεί από πνευμονολόγο.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Μ. ΠΗΓΑΚΗΣ, MD, BSc, MSc(c)

ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ – ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ

ΙΑΤΡΟΣ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Δ/ΝΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ CRETA INTERCLINIC

Τηλέφωνα επικοινωνίας 2815107970 και 6940275080

email: k_pigakis@yahoo.gr. 

Ιστοσελίδα: http://www.breatheasy.gr

Facebook: https://www.facebook.com/kospigMD/?fref=ts