Πρόκειται για ένα κορυφαίο γεγονός για τη ζωή της Εκκλησίας και κάθε χριστιανού χωριστά, αφού ο Χριστός προσφέρεται ο ίδιος, προσφέρει το Σώμα και το Αίμα Του σε κάθε χριστιανό και του παρέχει τη δυνατότητα  μετοχής, ως ζωντανού μέλους,  στη ζωή της Εκκλησίας, που είναι το σώμα του Χριστού. Κοινωνώντας του Σώματος και του Αίματος του Χριστού από το κοινό ποτήριο, ο χριστιανός ενώνεται με τους αδελφούς του και έτσι πραγματώνεται η ενότητα της Εκκλησίας, ενότητα όχι ομοϊδεατών αλλά όμαιμων αδελφών. Στον Μυστικό Δείπνο έχει την αρχή του το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας, που, μαζί με το Βάπτισμα, αποτελούν τα σημαντικότερα για τη σωτηρία του ανθρώπου μυστήρια της Εκκλησίας. 

Σύμφωνα με την αφήγηση των ιερών ευαγγελιστών, ο Χριστός τη νύχτα, λίγο προτού παραδοθεί στους Ιουδαίους, συνέφαγε με τους μαθητές Του σε ένα ανώγειο των Ιεροσολύμων. Εκεί ο Διδάσκαλός τους, αφού τους αποκάλυψε μέσα σε κλίμα βαρύ για τους ίδιους ότι κάποιος θα τον προδώσει, έδωσε σε όλους (εκτός του Ιούδα, που εντωμεταξύ είχε φύγει) ένα κομμάτι από το κοινό ψωμί και κρασί από το κοινό ποτήρι λέγοντας: «Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου» και «πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γὰρ ἐστί τὸ αἷμά μου»και παραδίδοντάς τους έτσι το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Μετά την Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού, οι μαθητές συνέχισαν να συνέρχονται «επί το αυτό», να πραγματώνουν, δηλαδή, την Εκκλησία ως σύναξη των πιστών, γύρω από το κοινό τραπέζι και με τη μετοχή τους στο κοινό ποτήριο. Ονομάστηκε δε το μυστήριο αυτό και Θεία Κοινωνία, επειδή οι χριστιανοί κοινωνούσαν του άρτου και του οίνου, που με την επίκληση του ιερέα καθαγιάζονταν και μεταβάλλονταν σε άγιο Σώμα και τίμιο Αίμα του ιδρυτή της Εκκλησίας. 

Γιατί όμως ο Δείπνος αυτός ονομάστηκε μυστικός; Μήπως απλώς επειδή έγινε μυστικά, κρυφά δηλαδή από τους Ιουδαίους; Μα ο Χριστός πάντοτε μίλησε και έδρασε φανερά, όπως το είπε και ο ίδιος ενώπιον του αρχιερέα Καϊάφα: «Εγώ μίλησα φανερά στον κόσμο. Μιλούσα πάντοτε στις συναγωγές και στο ναό, όπου μαζεύονται πάντοτε οι Ιουδαίοι· κρυφά δεν δίδαξα τίποτε» (Ιωάν. 18,20). Επομένως, η ονομασία δεν πρέπει να οφείλεται απλώς στο ότι ο Δείπνος είχε ένα ιδιωτικό χαρακτήρα, ήταν δηλαδή ένας αποχαιρετισμός του Ιησού προς τους μαθητές Του,  αυτούς που είχαν εγκαταλείψει τα πάντα και Τον ακολούθησαν. Εξάλλου, πουθενά στα Ευαγγέλια δεν κατονομάζεται ως «μυστικός». Η ονομασία αυτή προστέθηκε εκ των υστέρων και μάλλον για συγκεκριμένους λόγους.

Αν ανατρέξουμε σε ένα Λέξικό, θα βρούμε ότι η λέξη «μυστικός»σημαίνει βέβαια τον μυστηριώδη, τον κρυφό, τον απόκρυφο, αλλά και τον έχοντα σχέση με τα μυστήρια. Νομίζω ότι με αυτή την τελευταία σημασία χρησιμοποιήθηκε η λέξη: πρόκειται δηλαδή για τον Δείπνο που έχει σχέση με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ο μυστικός Δείπνος ήταν μόνο για τους μυημένους, μόνο για τους μαθητές, επειδή αυτοί  είχαν ζήσει από κοντά και είχαν γνωρίσει ποιος ήταν ο Χριστός. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας έπρεπε να ξεκινήσει από αυτούς που ήταν σε θέση να κατανοήσουν και να σεβαστούν το μεγάλο Δώρο που τους έκανε ο Χριστός, ο οποίος σε άλλη περίπτωση είχε πει ότι δεν πρέπει να ρίχνουμε τα άγια πράγματα στα σκυλιά ούτε να πετάμε τα μαργαριτάρια στα γουρούνια (Ματθ. 7,6). Η Θεία Ευχαριστία απευθύνεται προς όλους, δεν είναι όμως όλοι ικανοί να τη δεχτούν, αν δεν έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία της και προπάντων αν δεν είναι βαπτισμένα, συνειδητά και ζωντανά μέλη της Εκκλησίας. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τροπάρια της Εκκλησίας, που ψάλλεται σε κάθε Θεία Λειτουργία και ιδιαίτερα τη Μ. Πέμπτη, είναι το παρακάτω: «Τοῦ δείπνου Σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον, Υἱὲ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε· οὐ μὴ γὰρ τοῖς ἐχθροῖς σου τὸ μυστήριον εἴπω, οὐ φίλημά σοι δώσω καθάπερ ὁ Ἰούδας,  ἀλλ’ ὡς ὁ ληστὴς ὁμολογῶ σοι· μνήσθητί μου, Κύριε, εν τῇ Βασιλείᾳ σου».Τι λέει εδώ ο υμνογράφος; Ζητά από το Χριστό να τον κάμει κοινωνό του μυστικού Δείπνου, δηλαδή να τον αξιώσει να κοινωνήσει του Σώματος και του Αίματός Του. Δηλώνει όμως ότι δεν θα αποκαλύψει σε κανένα εχθρό του Χριστού το μυστήριο ούτε και θα πράξει ό, τι έπραξε ο Ιούδας, δηλαδή δεν θα Τον προδώσει. Ο Δείπνος του Χριστού είναι μυστικός, επειδή η μετοχή σ’ αυτόν γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι ο μετέχων δεν ανήκει στους εχθρούς του Χριστού, αλλ’ ότι έχει μυσταγωγηθεί, ώστε να γνωρίζει τη σημασία της Θείας Κοινωνίας, όπως και οι μαθητές του Χριστού.

Καταφεύγω και πάλι στην υμνολογία της Μ. Πέμπτης. Σε ένα τροπάριο από τον κανόνα της ημέρας ο υμνογράφος Κοσμάς ο Μελωδός λέγει; «Μυσταγωγοῦσα, φίλους ἑαυτῆς, τὴν ψυχοτρόφον ἑτοιμάζει τράπεζαν, ἀμβροσίας δὲ ἡ ὄντως σοφία τοῦ Θεοῦ, κιρνᾷ κρατῆρα πιστοῖς…». Δηλαδή: «Μυσταγωγώντας ο Χριστός, που είναι η Σοφία του Θεού, τους φίλους Του (τους μαθητές Του), ετοιμάζει τραπέζι που τρέφει τις ψυχές και κερνά τους πιστούς ποτήρι που περιέχει αμβροσία…».Η μετοχή στον Μυστικό Δείπνο ερμηνεύεται από τον υμνογράφο ως μια μυσταγωγία, δηλαδή ως μια αποκάλυψη και τέλεση ενός μυστηρίου, που δεν μπορεί να γίνει σε όλους αδιακρίτως. Για τη συμμετοχή στο μυστήριο απαιτείται προετοιμασία, όπως ακριβώς οι μαθητές είχαν προετοιμαστεί από το Χριστό, ώστε να ικανωθούν να μετάσχουν σ’ αυτό. Ο χριστιανός σε κάθε εποχή είναι ένας μαθητής του Χριστού. Και όπως εκείνοι πρώτα προετοιμάστηκαν από το Δάσκαλό τους κι έπειτα έγιναν κοινωνοί του  το Σώματος και του Αίματός Του, έτσι και οι χριστιανοί οφείλουν να είναι αληθινοί μαθητές του Χριστού, ώστε να γίνουν κι εκείνοι μέτοχοι στο μυστήριο. 

Η Μεγάλη Πέμπτη είναι η ημέρα κατά την οποία ο Χριστός προσέφερε στον άνθρωπο, ως το μεγαλύτερο δώρο, το Σώμα και το Αίμα Του. Καθημερινά οι χριστιανοί καλούνται να μετάσχουν στη Θεία Λειτουργία, σ’ αυτό το Δείπνο της χαράς, όπου δεν προσφέρεται απλώς τροφή για τη βιολογική υπόσταση του ανθρώπου, αλλά ο άρτος ο επιούσιος, ο Άρτος της ζωής, «ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς», αυτός που προσφέρεται, για να νικήσει ο άνθρωπος το θάνατο και να ζήσει στην αιωνιότητα. Γιατί ο άνθρωπος δεν ζει «ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ», δεν του αρκεί η υλική τροφή, για να νικήσει το θάνατο και να βιώσει τη χαρά εκείνη που δεν ισοπεδώνεται από τη σαρωτική δύναμη και παρουσία του θανάτου. Ο Χριστός, ο νικητής του θανάτου και ο άρτος της ζωής,  προσφέρει και προσφέρεται σε όλους ως ζωή και φως και χαρά, αρκεί να έχουν ετοιμαστεί, για να τον δεχτούν.

Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης