Καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην καὶ ἡγίασεν αὐτὴν, ὅτι ἐν αὐτῇ κατέπαυσεν ἀπὸ  πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἤρξατο ὁ Θεὸς ποιῆσαι» (κεφ. 2, 2-3). Η ημέρα αυτή ονομάστηκε Σάββατο, που σημαίνει ανάπαυση, ημέρα αφιερωμένη από τους Εβραίους στο Θεό, την οποία τηρούσαν με απόλυτο τρόπο, ακολουθώντας, βέβαια, και την εντολή του δεκαλόγου που επέτασσε να εργάζονται έξι ημέρες, «τῇ δὲ ἑβδόμῃ σάββατα Κυρίῳ τῷ Θεῷ» (Δευτ. 5,13). Είναι γνωστές οι σφοδρές αντιδράσεις των Φαρισαίων, κάθε φορά που ο Χριστός θεράπευε έναν ασθενή κατά την ημέρα αυτή, όπως είναι γνωστές και οι αποστομωτικές απαντήσεις του Χριστού, με αποκορύφωμα το παρακάτω: «Τὸ Σάββατον διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐγἐνετο καὶ οὐχ ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ Σἀββατον» (Μαρκ. 2, 27).

Αναφέρθηκα στην ημέρα αυτή, επειδή η ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου, ημέρα που ο Χριστός βρίσκεται «ἐν τάφῳ», συνδέθηκε από τους Πατέρες και τους υμνογράφους με το σαββατισμό, δηλαδή με την ανάπαυση, του Θεανθρώπου Χριστού: ο Χριστός σήμερα «ἐν τάφῳ σαββατίζει». Τι σημαίνει όμως αυτό; Μετά τη δημιουργία του κόσμου, ο Θεός ευλόγησε την έβδομη ημέρα, επειδή τότε ολοκληρώθηκε οριστικά και άρχισε να «λειτουργεί» ο κόσμος, ως το νέο δημιούργημα, δείχνοντας έτσι στους ανθρώπους ότι το Σάββατο ήταν ο χρόνος μεταξύ του τέλους ενός έργου και της αρχής ενός άλλου, τον οποίο θα έπρεπε να αφιερώνουν στο δημιουργό, αναπαυόμενοι, προτού ξεκινήσουν το νέο δημιουργικό εξαήμερο. Και ο Χριστός, αφού ολοκλήρωσε το έργο Του πάνω στο Σταυρό με το  «τετέλεσται», βρίσκεται τώρα ως άνθρωπος στον τάφο, από τον οποίο θα ανατείλει με την Ανάσταση ο νέος κόσμος της Βασιλείας του Θεού. Ο Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, αγιάζει και ευλογεί και αυτός την έβδομη ημέρα του Σαββάτου, καθώς λέγει ο υμνωδός: «ἑβδόμην σήμερον ηγίασας… παράγεις γὰρ τὰ σύμπαντα, καὶ καινοποιεῖς, σαββατίζων Σωτήρ μου, καὶ ἀνακτώμενος». Που σημαίνει ότι, όπως ευλόγησε μετά τη δημιουργία το Σάββατο, έτσι και τώρα το αγιάζει, επειδή βρίσκεται μέσα στον τάφο και σαββατίζει σωματικώς. Την ίδια στιγμή, όμως, που ως άνθρωπος ο Χριστός βρίσκεται στον τάφο, ως Θεός αλλάζει τα σύμπαντα και τα ανακαινίζει,  ανακαλώντας τα από τη φθορά στην αφθαρσία και από «τὸ κακῶς εἶναι εἰς τὸ εὖ εἶναι»,όπως γράφει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Ο σαββατισμός, επομένως, του Χριστού στον τάφο δεν συνιστά χρόνο «απραξίας» Του ως Θεού, αλλά προετοιμασία για μια νέα δημιουργία, για μια αναδημιουργία του κόσμου. Η ταφή του Χριστού είναι μια προσωρινή και φαινομενική νίκη του κακού, όντως μεγάλος πειρασμός και μέγα σκάνδαλο για τον άνθρωπο. Ωστόσο, ο τάφος του Χριστού δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή του νέου κόσμου, που θα ξεπηδήσει μαζί με τον αναστάντα Χριστό μέσα από τα σπλάχνα του Άδη. 

Αυτή την ανακαινιστική δύναμη που κρύβει ο σαββατισμός του Θεού παρουσιάζει ο υμνωδός στο παρακάτω τροπάριο: «Σήμερον συνέχει τάφος, τὸν συνέχοντα παλάμῃ τὴν Κτίσιν, καλύπτει λίθος, τὸν καλύψαντα ἀρετῇ τοὺς οὐρανούς, ὑπνοῖ ἡ ζωή, καὶ ᾍδης τρέμει, καὶ Ἀδὰμ τῶν δεσμῶν ἀπολύεται. Δόξα τῇ σῇ οἰκονομίᾳ, δι' ἧς τελέσας πάντα σαββατισμὸν αἰώνιον, ἐδωρήσω ἡμῖν, τὴν παναγίαν ἐκ νεκρῶν σου Ἀνάστασιν». Δηλαδή : «Σήμερα κρατεί μέσα του ο τάφος Αυτόν που στην παλάμη Του κρατεί όλη την κτίση και η πέτρα σκεπάζει αυτόν που με την αρετή Του καλύπτει τους ουρανούς. Η ζωή κοιμάται, αλλά ο Άδης τρέμει και ο Αδάμ ελευθερώνεται από τα δεσμά. Δόξα στο σωτηριώδες έργο Σου, με το οποίο έφερες εις πέρας  κάθε αιώνιο σαββατισμό και μας χάρισες την πανάγια Ανάστασή Σου από τους νέκρούς». Ο Χριστός, η ζωή και το φως, κοιμάται και αναπαύεται εντός του τάφου φαινομενικά μόνο, διότι η ανάπαυση και ο σαββατισμός Του δεν είναι τίποτε άλλο από την προετοιμασία για τη μεγάλη έφοδο της Ζωής, δια της οποίας ο άνθρωπος θα ελευθερωθεί από τα δεσμά του θανάτου. Ο Χριστός, λέγει άλλο τροπάριο της ημέρας, «ἀναπεσὼν κεκοίμηται ὡς λέων», έγειρε, δηλαδή, και κοιμήθηκε σαν λιοντάρι, σαν παντοδύναμος βασιλιάς. Και όπως ο βασιλιάς εξακολουθεί να βασιλεύει και να έχει τη δύναμή του και όταν κοιμάται, έτσι και ο Χριστός εξακολουθεί να είναι ο δυνατός Βασιλιάς και όταν βρίσκεται στον τάφο. 

Βέβαια, μπροστά στο θέαμα του τάφου του Χριστού η ανθρώπινη ψυχή εξίσταται και απορεί, επειδή δεν μπορεί να πιστέψει σ’ αυτό που βλέπει. Πώς είναι δυνατόν ο Θεός, ο δημιουργός του κόσμου να βρίσκεται στον τάφο; Πώς είναι δυνατόν ο παντοδύναμος Θεός να είναι τόσο αδύναμος; Αυτό το παράδοξο εκφράζει ο παρακάτω ύμνος, δίδοντας ταυτόχρονα και την απάντηση: «Τί τὸ ὁρώμενον θέαμα; τίς ἡ παροῦσα κατάπαυσις; Ὁ Βασιλεὺς τῶν αἰώνων, τὴν διὰ πάθους τελέσας οἰκονομίαν, ἐν τάφῳ σαββατίζει, καινὸν ἡμῖν παρέχων σαββατισμόν». Δηλαδή: «Τι είναι το παράδοξο θέαμα που βλέπω; Τι σημαίνει το καταλάγιασμα που παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια μου; Ο αιώνιος Βασιλιάς, αφού ολοκλήρωσε το σωτηριώδες έργο Του, αναπαύεται στον τάφο, δωρίζοντάς μας καινούργιο σαββατισμό». Η ταφή του Χριστού είναι η αρχή του δικού μας σαββατισμού, της δικής μας ταφής, από την οποία θα βγούμε ως καινούργιοι, ανακαινισμένοι άνθρωποι, όπως και ο Χριστός «ανέτειλεν ἐκ τοῦ τάφου ὡραῖος». 

Την αλήθεια αυτή δίνει πολύ παραστατικά ο παρακάτω ύμνος: «Τὴν σήμερον μυστικῶς, ὁ μέγας Μωϋσῆς προδιετυποῦτο λέγων· Καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεός, τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ εὐλογημένον Σάββατον, αὕτη ἐστίν ἡ τῆς καταπαύσεως ἡμέρα, ἐν ᾗ κατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὁ Μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς κατὰ τὸν θάνατον οἰκονομίας, τῇ σαρκὶ σαββατίσας, καὶ εἰς ὃ ἦν, πάλιν ἐπανελθών, διὰ τῆς Ἀναστάσεως, ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον, ὡς μόνος ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος» Δηλαδή: «Ο Μωϋσής προεικόνισε τη σημερινή ημέρα, όταν είπε: και ευλόγησε ο Θεός την έβδομη ημέρα, που είναι το ευλογημένο Σάββατο. Αυτή είναι η ημέρα της ανάπαυσης, η ημέρα κατά την οποία σταμάτησε όλα Του τα έργα ο Μονογενής Υιός του Θεού, αναπαυόμενος ως άνθρωπος. Επανήλθε όμως σ’ αυτό που ήταν (δηλαδή στη θεότητα) και δώρισε σε μας την αιώνια ζωή, επειδή είναι αγαθός και φιλάνθρωπος». Ο σαββατισμός του Θεού συνδέεται από τον υμνογράφο με την Ανάσταση, με τη νίκη του Χριστού κατά του θανάτου, μια νίκη στην οποία και ο άνθρωπος είναι συμμέτοχος και κοινωνός. Έκτοτε, ο τάφος για τους χριστιανούς δεν είναι το τέλος, αλλά καιρός αναπαύσεως και αναμονής της τελικής νίκης και ανάστασης. Το μεγαλείο της πίστης μας ως ορθοδόξων είναι η Ανάσταση, το Πάσχα, αυτό το πέρασμα από το θάνατο στη ζωή. Κι αν το κακό και ο θάνατος νικούν προσωρινά, την τελευταία λέξη την έχει ο Χριστός, αυτός που είναι το Φως, η Αλήθεια και η Ζωή. 

Γιάννης Γ.  Τσερεβελάκης