Η «ελληνική ηθική» κόντρα στα μαθηματικά του Βερολίνου

Η καταγωγή της λέξης «αίνιγμα» είναι ελληνική. Από σύμπτωση είναι και αυτό που αντιμετωπίζουν οι Γερμανοί αυτές τις ημέρες όταν οι σκέψεις τους πηγαίνουν στην Ελλάδα. Ούτε η Άγκελα Μέρκελ, η Γερμανίδα καγκελάριος, ούτε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο υπουργός Οικονομικών της, γνωρίζουν στα σίγουρα τι ετοιμάζει ο Αλέξης Τσίπρας.

Είναι εκβιασμός; πόκερ; πολιτική αυτοκτονία;

Την περασμένη Δευτέρα, η κ. Μέρκελ πέρασε περίπου επτά ώρες συζητώντας με τον Έλληνα πρωθυπουργό. Η ατμόσφαιρα ήταν λιγότερο τεταμένη από ότι αναμενόταν, αλλά υπήρξε ελάχιστη πρόοδος στα θέματα ουσίας. Ο κ. Τσίπρας συνεχίζει να αμφισβητεί το γράμμα και το πνεύμα σχεδόν κάθε συμφωνίας που είχε υπογραφεί από τις προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις. Με τα ταμεία να έχουν αδειάσει αυτός και τα υπόλοιπα μέλη της κυβέρνησης έχουν οδηγήσει την χώρα σε μια άνευ προηγουμένου απομόνωση.

Οι ηγέτες της ευρωζώνης, φιλελεύθεροι ή κενσυανοί, είναι ενωμένοι ενάντια στα αιτήματα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.

Τα πράγματα δεν φαίνονται ευοίωνα για τον κ. Τσίπρα αλλά μπορεί να εξελιχθούν καλύτερα από ότι πιστεύει κανείς. Η βασική του αντίπαλος, παγιδευμένη σε ένα γερμανικό δίλημμα είναι πολιτικά πιο αδύναμη από ότι φαίνεται.

Πράγματι, η επιρροή της καγκελάριου σε ανώτατους αξιωματούχους της ευρωζώνης σημαίνει ότι το αν θα μείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη είναι κάτι που θα αποφασίσει αυτή. Αν και αυτό είναι ένα ισχυρό χαρτί, η ευαισθησία γύρω από την ιστορία της Γερμανίας δεν της επιτρέπει να το παίξει.

Όπως και όλοι οι προκάτοχοι της, η κ. Μέρκελ θέλει να αποφύγει την εικόνα της ηγεμονικής Γερμανίας. Αλλά αυτό την δυσκολεύει ακόμα περισσότερο. Η Γαλλία, το παραδοσιακό αντίβαρο στο Βερολίνο, έχει χάσει μεγάλο μέρος της οικονομικής της ισχύς. Η Γερμανία είναι αδιαμφισβήτητα η οικονομική δύναμη της ευρωζώνης. Ανεξάρτητα από τα σύννεφα που εμφανίζονται στον ορίζοντα – την γήρανση του πληθυσμού, τις ελλείψεις σε υποδομές και την ακύρωση μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας – παραμένει ένας φάρος ευημερίας.

Παραδόξως, η κ. Μέρκελ αντλεί μέρος της δύναμης της από τις γερμανικές αδυναμίες του παρελθόντος. Η επώδυνη προσαρμογή της Γερμανίας στην αρχή της περασμένης δεκαετίας βοήθησε την κ. Μέρκελ να προωθήσει το βασικό της μήνυμα: καμία χώρα δεν πρέπει να διασωθεί χωρίς να συμφωνήσει σε χαμηλότερα ελλείμματα και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Στο ζήτημα αυτό κατάφερε να θέσει τους όρους της. Ενάντια σε σκληρή αντιπαράθεση, επέμεινε ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πρέπει να έχει εποπτικό ρόλο στις προβληματικές χώρες της ευρωζώνης όπως η Ελλάδα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακάμφθηκε. Αντίθετα, οι περισσότεροι μηχανισμοί διάσωσης πήραν την μορφή διακυβερνητικών συμφωνιών ώστε η ευθύνη για την διαπραγμάτευση και την εφαρμογή τους να αφορά όλες τις πρωτεύουσες της ευρωζώνης και όχι μόνο το πιο προσαρμοστικό σώμα των Βρυξελλών. Όλα αυτά ενίσχυσαν την πεποίθηση πως η Γερμανία έχει τον έλεγχο.

Η κ. Μέρκελ έχει μια θέση ισχύος που δεν μπορεί να συγκριθεί με κανενός μεταπολεμικού Γερμανού ηγέτη. Αλλά δεν της αρέσει να την αντιμετωπίζουν με αυτόν τον τρόπο. Πάνω από μια φορές, έχει τονίσει ότι οι αποφάσεις για την Ελλάδα λαμβάνονται συλλογικά από τα 19 μέλη της ευρωζώνης. Η Γερμανία, υποστηρίζει, είναι απλά μια χώρα μεταξύ ίσων.

Αυτός είναι ένας μύθος, όπως τονίζει διαρκώς ο κ. Τσίπρας. Ο ίδιος έχει μετατρέψει μια κρίση της ελληνικής οικονομίας και των νομισματικών θεσμών της ευρωζώνης σε μια αναμέτρηση μεταξύ των δύο κρατών, με την Ελλάδα να εμφανίζεται ως ένας ενάρετος πολεμιστής ενάντια στον αλαζόνα Γολιάθ της Γερμανίας. Πρόκειται για μια έξυπνη απόπειρα να επηρεάσει τις κυβέρνησεις και τους ψηφοφόρους στην ήπειρο. Οι ελληνικές εκκλήσεις για ανοχή παρουσιάζονται όχι ως μια αχάριστη απαίτηση ενός έθνους που έχει ήδη διασωθεί δύο φορές, αλλά ως η τελευταία προσπάθεια μιας χώρας που έχει τιμωρηθεί από την κραταιά Γερμανία η οποία μπορεί σύντομα να ξεσπάσει την οργή της και σε άλλα κράτη.

Η παράδοση στην κ. Μέρκελ, υποστηρίζει ο Ελληνας πρωθυπουργός, ισοδυναμεί με αποδοχή μιας γερμανικής νίκης σε όλη την Ευρώπη.

Η ρητορική αυτή είναι ισχυρή και ταυτόχρονα αφελής. Η ελληνική αφήγηση είναι ηθική. Η γερμανική έχει να κάνει με τα μαθηματικά. Αυτό αφήνει λίγο κοινό έδαφος για έναν πραγματιστικό συμβιβασμό, κάτι στο οποίο αριστεύει η Ε.Ε. Και όταν η οικονομία μιας χώρας κινδυνεύει με αποσύνθεση, τα μαθηματικά είναι δύσκολο να τα πουλήσεις, ανεξάρτητα από το ποιος είναι υπεύθυνος για την λυπηρή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα.

Ως εκ τούτου η πρόοδος θα είναι αδύνατη αν δεν κάνει πίσω η μία ή και οι δύο πλευρές. Αυτό μπορεί να μην κρατήσει πολύ. Όταν οι ανώτατοι πολιτικοί και αξιωματούχοι από τον κυβερνητικό συνασπισμό της κ. Μέρκελ μιλούν για την Ελλάδα, αποφεύγουν όλο και περισσότερο το πλούσιο οικονομικό τους λεξιλόγιο για την πιο υποβλητική γλώσσα της γεωπολιτικής.

Η Ελλάδα, λένε, είναι το κρίσιμο σύνορο του ΝΑΤΟ. Ένα μαξιλάρι προστασίας ενάντια στους μετανάστες από την Μέση Ανατολή και ο θεμέλιος λίθος της ευρωπαϊκής ασφάλειας, τον οποίο δεν μπορούμε να τον αφήσουμε μόνο του. Αυτό είναι ξεκάθαρα μια προσπάθεια για να προετοιμαστεί το έδαφος για ένα τρίτο πακέτο διάσωσης, το οποίο θα ήταν αδύνατο να υπερασπιστούν χρησιμοποιώντας την συνηθισμένη ρητορική.

Θα δεχθεί ισχυρά πυρά και όχι μόνο από τους υπερβολικά ενθουσιώδεις γραφιάδες της εφημερίδας Bild. Πάνω από 100 βουλευτές του κόμματος της κ. Μέρκελ έχουν διαμηνύσει την απροθυμία τους να προσφέρουν επιπλέον παραχωρήσεις. Η αντοχή τους θα δοκιμαστεί στο τέλος του καλοκαιριού. Τότε θα μάθουμε τα πραγματικά όρια της δύναμης της κ. Μέρκελ και της Γερμανίας.

Θα είναι μια φορτωμένη στιγμή για ένα πολιτικό που έχει επίγνωση της επιρροής της αλλά δεν ήταν ποτέ άνετη με την θέση της ως ο πιο ισχυρός ηγέτης της Ευρώπης. Ωστόσο υπάρχει ένα πράγμα που η Καγκελάριος φοβάται πιο πολύ από την εικόνα της ηγεμονικής Γερμανίας και αυτό είναι να κριθεί υπεύθυνη για ένα Grexit.

Euro2day