Με αφορμή την εκστρατεία ενημέρωσης «ΑΞΙΖΕΙ» , μια πρωτοβουλία της εταιρείας MSD υπό την αιγίδα της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρίας Αθηροσκλήρωσης, ήρθαμε σε επαφή με τον Καθηγητή Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Εμμανουήλ Γανωτάκη, για να ενημερωθούμε για την δυσλιπιδαιμία. 

Συνέντευξη: Ελβίρα Βολανάκη

Η δυσλιπιδαιμία είναι οι διαταραχές των λιπιδίων, που δημιουργούνται από την χοληστερίνη. Μία εν δυνάμει ασθένεια που κατά κύριο λόγο οι πολίτες δεν γνωρίζουν τους κινδύνους αλλά ούτε και τους τρόπους που θα μπορούσαν έως έναν βαθμό να θωρακίσουν τον οργανισμό τους.  Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο CretePlus.gr ο Καθηγητής κ. Γανωτάκης, μας ενημέρωσε τόσο για το τι πρέπει να προσέξουμε όσο και για τα ανησυχητικά ποσοστά που έχουν αποφανθεί από την έρευνα στην Ελλάδα αλλά και στην Κρήτη. 

Τι είναι η δυσλιπιδαιμία; 

Η δυσλιπιδαιμία είναι οι διαταραχές των λιπιδίων και είναι μια εν δυνάμει ασθένεια. Αν ένας άνθρωπος έχει διαταραχές των λιπιδίων και έχει και άλλους παράγοντες κινδύνων όπως να είναι υπερτασικός, διαβητικός, καπνιστής ή παχύσαρκος, αυξάνονται οι κίνδυνοι για καρδιαγγειακά νοσήματα. Υπάρχουν οι πρωτογενείς δυσλιπιδαιμίες, αυτές δηλαδή που είναι κληρονομικές και είναι ομόρριζες ή ετερρόριζες μορφές, δηλαδή παίρνουν γονίδιο και από τον πατέρα και από την μητέρα και υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν έμφραγμα σε πολύ μικρές ηλικίες.  

Η χοληστερίνη είναι ένα δομικό συστατικό του οργανισμού το οποίο υπάρχει ούτως ή άλλως στον οργανισμό μας. Σε τι ποσότητα;

Η χοληστερίνη είναι από τα δομικά συστατικά που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός. Στα κύτταρα μας η μεμβράνη είναι γεμάτη χοληστερίνη. Φανταστείτε πόσα τρισεκατομμύρια κύτταρα έχουμε και πως ανανεώνονται. Αν ο οργανισμός δεν παράγει χοληστερίνη δεν θα μπορέσει να φτιάξει κυτταρική μεμβράνη. Οι ορμόνες που έχουμε, έχουν σαν πυρήνα την χοληστερόλη. Δεν υπάρχει πιο δομικό συστατικό από την χοληστερίνη και αυτό μεταφέρεται κληρονομικά. Το πόσο παράγει ο κάθε άνθρωπος είναι κληρονομικό. 

Η δυσλιπιδιαμία είναι κληρονομική ή επίκτητη; Χωρίζεται σε κάποιες κατηγορίες; 

Υπάρχουν οι πρωτογενείς  και  προκαλούν καρδιακά επεισόδια, έχουν υψηλές τιμές χοληστερίνης και είναι κληρονομούμενες. Αυτές είτε είναι βαριές ετερόζυγες, δηλαδή φέρνουν ένα γονίδιο από τον ένα από τους δύο ή ομόζυγες, δηλαδή και από τους δύο γονείς και υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν έμφραγμα σε πολύ μικρές ηλικίες. Ευτυχώς είναι πάρα πολύ σπάνια! Οι ομόζυγες, εμφανίζονται περίπου στο 5-6 έτος της ηλικίας ενός ανθρώπου. Οι δευτερογενείς,  είναι περίπου όταν ο άνθρωπος φτάσει 40 χρονών. Αυτές είναι οι μορφές που είναι λίγο πιο σπάνιες και σχετίζονται με την κακή διατροφή και γενικά τον μην υγιεινό τρόπο ζωής. Η ελληνική εταιρεία αθηροσκλήρωσης έχει έναν αριθμό καταγραφών  των μορφών αυτών για να ξέρουμε πόσο είναι στην Ελλάδα η επίπτωση της. 

Τι ποσοστό των Ελλήνων έχουν δυσλιπιδαιμία;

Με βάση την έρευνα της ομάδα του κ. Πίτσα στη Αττική, που έχει συνολικά ένα δείγμα περίπου 3.000 ατόμων, το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν αυτού του τύπου διαταραχές των λιπιδίων είναι περίπου το 45%, δηλαδή οι τιμές της χοληστερίνης είναι πάνω από το ιδανικό. 

Μπορεί ο ασθενής να κάνει κάποιες ενέργειες ώστε να αποφύγει τις διαταραχές των λιπιδίων; 

Γνωρίζουμε ότι αν ένας άνθρωπος έχει 240 χοληστερίνη δεν σημαίνει ότι θα κάνει έμφραγμα. Ξέρουμε όμως ότι η χοληστερίνη είναι από τους βασικότερους παράγοντες για την αρτηριοσκλήρυνση. Οι οδηγίες λένε ότι ένας άνθρωπος περίπου 20 χρονών πρέπει να κάνει μια εξέταση. Από εκεί και ύστερα όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες που βοηθούν στο να μην ανέβουν οι τιμές της χοληστερίνης, όπως υγιεινή διατροφή, το να μην είναι καπνιστής κ.α. βοηθούν ώστε αυτή η τιμή του 240 να μην φτάσει στο σημείο να κάνει κάποιο επεισόδιο. Αν κάποιος έχει 240-250, και είναι παχύσαρκος, καπνίζει και είναι υπερτασικός, έχει μερικούς παράγοντες που πολλαπλασιάζουν τους κινδύνους στα επόμενα χρόνια και μπορεί να κάνει καρδιακά επεισόδια. 

Με βάση ποιες τιμές της χοληστερίνης και πάνω, θεωρείται ότι πρέπει να προσέξει περισσότερο ο ασθενής; 

Τα όρια που θέτουν οι επιστημονικές εταιρείες είναι χαμηλά. Αν το άτομο έχει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, ο στόχος είναι ότι θα πρέπει να κατέβουν οι τιμές της χοληστερίνης του, όχι μόνο η ολική που θεωρείται η καλή αλλά και η LDL.Αν ένας άνθρωπος δεν έχει κανένα από τους επιβλαβείς παράγοντες για τον οργανισμό, παρά μόνο την ηλικία, είναι περίπου στα 130. Αν κάποιος έχει 2-3 παράγοντες κινδύνου, αυτή η τιμή πρέπει να φτάσει στα 100. Αν είναι διαβητικός, νεφροπαθής πρέπει να κατέβει στα 70. Μπορεί μια γυναίκα να είναι σε περίοδο παραγωγική και έχει χοληστερίνη 300, αυτή δεν θα πάρει φάρμακο. Είναι ανάλογα με την κάθε περίπτωση, την κάθε ηλικία και όλους τους υπόλοιπους παράγοντες για να δημιουργηθεί μια τιμή. 

Οι άνθρωποι που είναι περίπου 45-50 ετών πόσο συχνά θα έπρεπε να κάνουν εξετάσεις και τι θα μπορούσαν να κάνουν ώστε να προστατεύσουν όσο μπορούν τον οργανισμό τους;

Αν δεν έχει κάποιους άλλους παράγοντες, παρά μόνο την ηλικία, είναι καλό να κάνει μια φορά τον χρόνο εξετάσεις για να ελέγχει τα επίπεδα της χοληστερίνης. Από εκεί και ύστερα αν έχει λόγους που πρέπει να κάνει πιο συχνά αυτό θα το κατευθύνει ο γιατρός. Δηλαδή, αν παίρνει φάρμακα θα πρέπει να κάνει στο πρώτο τρίμηνο για να δει τα αποτελέσματα της θεραπείας, άλλη μια φορά στο επόμενο τρίμηνο για να δει αν παραμένει το αποτέλεσμα και μετά μια φορά στους έξι μήνες. Δεν χρειάζεται να κάνει πιο συχνά. Αν έχει κάποιες διαταραχές και είναι περίπου 50 χρονών,  τότε θα πρέπει να κάνει όλα αυτά τα καλά πράγματα που δεν είχε κάνει μέχρι τα 50 του χρόνια. Δηλαδή να κόψει το τσιγάρο, να χάσει βάρος, να κάνει υγιεινή διατροφή και να κάνει και άσκηση. Αυτά δεν είναι σίγουρο ότι θα κατεβάσουν την χοληστερίνη, αλλά θα τον κάνουν πιο υγιή και θα τον προστατεύουν κατά μια έννοια. 

Τι επεισόδια μπορούν επίσης να προκληθούν από την διαταραχή των λιπιδίων;

Αγγειακά επεισόδια, είτε αυτά είναι κεντρικά με την έννοια των εγκεφαλικών επεισοδίων είτε με της περιφερικής αγγειοπάθειας. Ο κόσμος είναι πιο ευαισθητοποιημένος με το θέμα της καρδιάς αλλά το πιο ευγενές όργανο στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ο εγκέφαλος. Η βασική διαταραχή είναι η αρτηριοσκλήρυνση. Η διαδικασία της αρτηριοσκλήρυνσης είναι μια φυσιολογική διαδικασία σε όλο τον κόσμο. Σημάδια αθηρωμάτωσης υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους. Με το που γεννιόμαστε το μοναδικό ζώο πάνω στην γη που κάνει αθηροσκλήρωση είναι ο άνθρωπος γιατί είναι και το μοναδικό που έχει τόσο υψηλές τιμές χοληστερίνης και αυτό είναι λογικά θέμα εξέλιξης. 

Το επιστημονικό κομμάτι πόσο έχει προχωρήσει; Μπορούμε να ξέρουμε υπό ποιες περιπτώσεις μπορεί κάποιος άνθρωπος να κάνει έμφραγμα;

Το επιστημονικό κομμάτι δεν έχει προχωρήσει τόσο πολύ. Είναι πιο πολύπλοκό. Είναι σίγουρο πως αν οι τιμές της χοληστερίνης είναι υψηλές, καπνίζει και είναι παχύσαρκος έχει αρκετούς παράγοντες που μπορεί να κάνει αγγειακό επεισόδιο. Όμως  μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που να έχουν χοληστερόλη 300 και να μην πάθουν ποτέ, γιατί δεν καπνίζουν και είναι γονιδιακά είναι πιο ισχυροί κτλ. Μπορεί όμως να υπάρχουν άνθρωποι με τιμή 220 να κάνουν έμφραγμα. 

Στην Κρήτη τι ποσοστό έχουμε;

 Το 1960 είχε δημοσιευθεί μια μελέτη 7 χωρών στην οποία συμμετείχε και η Κρήτη με τα Ανώγεια. Εκείνη την εποχή είχαμε παγκοσμίως το χαμηλότερο ποσοστό θανάτων από καρδιά στην Κρήτη. Από τότε μέχρι τώρα έχουν περάσει 60 χρόνια και τα ποσοστά είναι απογοητευτικά! Γιατί εκείνη την εποχή ήταν ο κόσμος πιο αδύνατος, περπατούσαμε πολύ περισσότερο, έτρωγε πιο υγιεινά. Ενώ τώρα πλέον είμαστε πιο παχύς και χρησιμοποιούμε περισσότερο το αυτοκίνητο. Σε έρευνα που έκανε ο Καθηγητής της Κοινωνικής Ιατρικής κ. Καφάτος όπου είδε πως είναι τα παιδιά στην Κρήτη, κατέληξε ότι είναι παγκοσμίως στο ίδιο επίπεδο παχυσαρκίας με τα παιδιά της Νέας Υόρκης. Η κρητική διατροφή είναι πολύ καλή αρκεί να εφαρμόζεται.