Η συναισθηματική εξάρτηση είναι μία ψυχική κατάσταση, κατά την οποία δύο ή περισσότερα άτομα χάνουν τα όρια μεταξύ του εαυτού τους και του άλλου, με τον οποίο σχετίζονται και δεν μπορούν να διακρίνουν τι είναι δικό τους και τι όχι. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της κατάστασης είναι να μπερδεύουν τις επιθυμίες τους με τις επιθυμίες του άλλου ή τα συναισθήματά τους με τα συναισθήματα του άλλου.

Η επιθυμία του αγαπημένου προσώπου γίνεται δική τους επιθυμία, ενώ παράλληλα φορτώνονται και τα δικά του συναισθήματα, τα οποία στην καλύτερη περίπτωση είναι φόβοι, αγωνίες, στεναχώριες, ενώ στη χειρότερη είναι συμπλέγματα προσωπικής φύσης, τα οποία ασφαλώς ενέχουν ψυχολογικά τραύματα και εσωτερικές συγκρούσεις ποικίλου περιεχομένου. Η συναισθηματική εξάρτηση γίνεται αιτία ψυχικών επιμολύνσεων, οι οποίες φυσικά εκθέτουν σε διάφορους κινδύνους τον καθένα από μας.

Η υγιής εξάρτηση της αγάπης όμως είναι διαφορετική από την συναισθηματική εξάρτηση. Κάποια άτομα αναπτύσσουν εξαρτημένη προσωπικότητα. Κάτι που μπορεί να οφείλεται σε ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον όπου μεγάλωσαν με απόντες ή απορριπτικούς γονείς που δεν τους πρόσφεραν την αποδοχή και συναισθηματική ασφάλεια που χρειάζονταν καθώς σε συναισθηματικά κενά του ίδιου του ατόμου, στην έλλειψη αυτοπεποίθησης και κατ' επέκτασην σε χαμηλή αυτοεκτίμηση .

Ο άνθρωπος με εξαρτημένη προσωπικότητα έχει την βαθιά πεποίθηση ότι δεν μπορεί να πορευτεί μόνος. Δεν έχει μάθει να καλύπτει τις βασικές του συναισθηματικές ανάγκες αυτόνομα και βασίζεται αποκλειστικά στους άλλους για να πετύχει μια εσωτερική ισορροπία. Δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και έχει παθητική στάση στην αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων, ζητώντας από τους άλλους να τα λύσουν γι' αυτόν. Φοβάται τη μοναξιά και θα κάνει οτιδήποτε για να την αποφύγει ενώ παράλληλα δημιουργεί σχέσεις ωθούμενος από τον φόβο της μοναξιάς.

Χαρακτηριστικά σημάδια εξάρτησης στο άτομο

• Δυσκολία λήψης καθημερινών αποφάσεων χωρίς τις συμβουλές και τη διαβεβαίωση από άλλους κάτι το οποίο έχει ανάγκη σε υπερβολικό βαθμό

• Έχει ανάγκη να αναλαμβάνουν οι άλλοι την ευθύνη για τους περισσότερους από τους μείζονες τομείς της ζωής του

• Ασχολείται έντονα και εξωπραγματικά με το φόβο της εγκατάλειψης ένα συναίσθημα που ακινητοποιεί το άτομο και του προκαλεί πανικό

• Το άτομο νιώθει δυσαρέσκεια στην καθημερινότητά του ή νιώθει ανήμπορο όταν είναι μόνο του, εξαιτίας υπερβολικών φόβων ότι είναι ανίκανο να φροντίσει τον εαυτό του και να χρειάζεται πάντα κάποιον δίπλα του να τον βοηθά και να τον καθοδηγεί

• Έμμονες ιδέες και συνεχής επικοινωνία στα άτομα που έχουν συνεξάρτηση

• Φόβος και αποφυγή αποχωρισμού των οικείων προσώπων για μικρά ή μεγάλα χρονικά διαστήματα

• Η συναισθηματική διάθεση εξαρτάται πάντα από άλλα πρόσωπα οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος

• Φόβος αλλαγής- δυσπροσαρμοστικότητα

• Παθητικότητα -Αδυναμία λήψης πρωτοβουλιών και αποφάσεων

• Συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης και επιβράβευσης

Χαρακτηριστικά σημάδια εξάρτησης στις ερωτικές σχέσεις

• To άτομο προσπαθεί να ικανοποιεί σε υπερβολικό βαθμό τις ανάγκες και τις επιθυμίες του άλλου προκειμένου να είναι αποδεκτό και να μην το απορρίψει

• Άρνηση και αποφυγή της αληθείας για τη δυσλειτουργικότητα της σχέσης

• Διαρκής αναζήτηση ερωτικού παρτενέρ, νέας σχέσης ή συντρόφου

• Συνεχής ανάγκη σεξουαλικής επαφής

• Συνεχής ανάγκη επικοινωνίας με το σύντροφο του τηλεφωνικά ή μέσω διαδικτύου

• Δυσκολία ή αδυναμία να μείνει μόνος/η

• Το άτομο έχει την ανάγκη να περνάει όλο του το χρόνο μόνο με τον ερωτικό του σύντροφο

• Επιλογή συντρόφου που είναι καταπιεστικός, μη διαθέσιμος συναισθηματικά, ή προσβλητικός

• Όταν έχει μια σχέση είναι αποκομμένος ή δυσαρεστημένος, όταν δεν έχει σχέση είναι απελπισμένος και μόνος

Τρόποι Αντιμετώπισης

Οι εξαρτητικές σχέσεις συχνά υποδηλώνουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης στα άτομα που τη βιώνουν. Συχνά κατά τη παιδική ηλικία καλλιεργείται το αίσθημα του φόβου και της εγκατάλειψης κάτι που επηρεάζει σημαντικά την ενήλικη ζωή. Ένα άλλο σημαντικό παράγοντα αποτελεί η ύπαρξη ενός ψυχικού τραύματος κατά τη παιδική ηλικία που το άτομο τείνει να καλύψει δημιουργώντας σχέσεις εξάρτησης, μη θέλοντας να βιώσει και να αντιμετωπίσει όλα αυτά που του συμβαίνουν επικεντρώνεται συχνά σ΄ένα πρόσωπο απ' το οποίο εξαρτάται απόλυτα συναισθηματικά και ψυχικά.

Η εξάρτηση που βιώνει το άτομο μπορεί να αντιμετωπισθεί με συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία. Βασική προϋπόθεση επιτυχίας είναι το άτομο να αναγνωρίζει το πρόβλημα και να θέλει να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του. Η θεραπεία μπορεί να γίνεται σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Ιδιάιτερα οφέλιμο θα αποτελέσει η θεραπεία μ' ένα σύμβουλο ψυχικής υγείας ή ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή, όπου μέσα από τη συμβουλευτική και τη ψυχοθεραπεία το ίδιο το άτομο θα αναγνωρίσει τις εξαρτητικές σχέσεις που δημιουργεί αλλά και τα βαθύτερα ψυχικά θέματα που τον οδήγησουν στη δημιουργία τους. Στόχος είναι το άτομο να νιώσει απελευθέρωση, αυτοπεποίθηση και ασφάλεια καθώς και να εκπαιδευτεί εκ νέου στη δημιουργία υγιών σχέσεων.

ΛΟΥΚΑΔΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

InterNus - ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ & ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ